تاثیر موسیقی بر حافظه | 🎵تاثیرات شگفت انگیز موسیقی بر مغز

وقتی ناراحت یا خسته هستید چه چیزی می‌تواند حال شما را بهتر کند؟ قطعا پاسخ‌های شما به این سوال بسیار متفاوت است اما دفعه بعدی که احساس ناخوشایندی داشتید، موسیقی مورد علاقه‌تان را پلی کنید و بعد از این کار دوباره به سوال من پاسخ دهید! اگر در تاریخ بشر حتی به صدها سال قبل هم برگردیم متوجه می‌شویم که همیشه و در همه تمدن‌ها موسیقی جایگاه مهم و ویژه‌ای داشته‌است.

اگرچه در گذر زمان آلات نواختن موسیقی و سبک موسیقی تغییراتی داشته ‌است؛ اما در گذر زمان جایگاه این هنر بین مردم نه تنها کمرنگ نشده‌است بلکه روزبه‌روز به محبوبیت آن افزوده شده‌است. فکر می‌کنید تنها هدف از گوش دادن به موسیقی ایجاد حال خوب، لذت بردن یا رسیدن به آرامش است؟ آیا خبر دارید که گوش دادن به موسیقی چه تاثیر شگفت‌انگیزی بر روی افزایش تمرکز و تقویت حافظه دارد؟ تا انتها این مقاله را مطالعه کنید تا با تاثیر موسیقی بر حافظه و مغز انسان آشنا شوید.

مقاله مرتبط: روش های محدود کردن استفاده از گوشی در زمان درس خواندن

تاثیر موسیقی روی قسمت‌های مختلف مغز

هر قسمت از مغز ما وظیفه خاصی به عهده دارد، تحقیقات علمی نشان می‌دهد که برخی از قسمت‌های مغز در نوازندگان و موسیقی‌دان‌های ماهر رشد بیشتری داشته است، همین حقیقت علمی کافی است تا بدانیم هدف از گوش دادن به موسیقی چیزی فراتر از سرگرم شدن یا عوض شدن خلق و خوی ما است.

موسیقی علاوه بر تقویت حافظه، روی قسمت‌های مختلف مغز ما چنین تاثیراتی دارد:

• قسمت مربوط به پردازش شنوایی: محققان با مقایسه مغز افراد قبل و بعد از آموزش موسیقی متوجه شده‌اند که بعد از یادگیری موسیقی، بخش مربوط به پردازش اطلاعات شنوایی در مغز تغییراتی مثبتی می‌کند و به این ترتیب چنین اشخاصی می‌توانند کوچک‌ترین تفاوت‌ها در فرکانس صداهای مختلف را تشخیص دهند.
• بخش مربوط به گفتار: حتما متوجه شده‌اید که افراد ناشنوا قادر به صحبت کردن یا واضح صحبت کردن نیستند، این موضوع به دلیل ارتباط تنگاتنگ بخش‌های مربوط به شنوایی و گفتار در مغز ما است. گوش دادن به موسیقی روی صحبت کردن کودکانی که مشکلات گفتاری مانند لکنت زبان دارند، تاثیر بسیار مثبتی دارد.
• قسمت کنترل عضلات بدن: اگر منظم و جهت‌دار موسیقی گوش کنید، بعد از مدتی قسمت‌های مختلف مغز شما رشد می‌کنند و قوی‌تر می‌شوند، همین موضوع باعث می‌شود که بخش مربوط به کنترل عضلات و اعضای بدن رشد کند و نورون‌های بیشتری در این قسمت به خدمت گرفته شوند تا ما بتوانیم حرکات ظریف را بهتر انجام دهیم.
• بخش مربوط به هوش اجتماعی و هیجانی: افرادی که بیشتر از بقیه به موسیقی گوش می‌کنند به احتمال زیاد بیشتر از سایر افراد در شناسایی و درک، بیان و مدیریت احساسات خود توانایی دارند، این موضوع حتی در مورد کودکان هم صادق است.

بررسی فرآیند حافظه و عملکرد آن

فرض کنید در یک کتاب فروشی انبوهی از کتاب‌های مهم و ارزشمند وجود دارد اما این کتاب‌ها کاملا بی‌نظم و درهم و برهم چیده شده‌اند، اگر روزی شما به کتابی از این کتاب فروشی احتیاج داشته باشید به سختی آن را پیدا می‌کنید یا ممکن است اصلا در چنین بی‌نظمی دستتان به کتاب مورد نظر نرسد. فرض کنیم کتابدار باتجربه‌ای این کتاب‌ها را با دقت مرتب کند چه اتفاقی می‌افتد؟ طبیعتا در کمترین زمان ممکن و با کمی جستجو کتاب مورد نظرتان را پیدا می‌کنید.

حافظه انسان هم تقریبا به همین روش کار می‌کند؛ یعنی شما هر روز انبوهی از اطلاعات را وارد مغزتان می‌کنید و اگر موفق نشوید این اطلاعات را مرتب کنید، بعدها دسترسی به آن‌ها برایتان امکان پذیر نخواهد بود و این یعنی فراموشی اطلاعات! مراحل حافظه شامل رمز گذاری، حفظ و بازیابی است، برای طی شدن این مراحل و به حافظه سپردن مطالب، لازم است مغز توسط گیرنده‌های حسی تحریک شود.

حتی اگر خودمان هیچ توجهی به این موضوع نداشته باشیم، گوش دادن به موسیقی با تحریک گسترده گیرنده‌های حسی کار به حافظه سپردن مطالب را برای ما انجام می‌دهد!

ارتباط موسیقی و تقویت حافظه

آیا هنوز هم در این مورد شک دارید که موسیقی می‌تواند به تقویت حافظه کمک کند؟ بیایید به کودکی شما سفر کنیم، سرودهایی که در مدرسه برای مناسبت‌های مختلفی اجرا می‌کردید را به یاد دارید؟ کافی است همین الان به یک قطعه از آن سرودها گوش کنید تا خاطرات آن ایام به وضوح برای شما یادآوری شود، شاید حتی به یاد آورید که هنگام خواندن یا شنیدن این سرود در زمان کودکی چه احساسی را تجربه می‌کردید.

وقتی تجربه کردن یک موضوع یا احساس را با گوش دادن به یک موسیقی همراه کنید، نه تنها آن تجربه یا احساس در حافظه شما ذخیره می‌شود بلکه حتی اگر سال‌ها بعد به آن موسیقی گوش کنید، آن خاطرات را با جزئیات زیادی به صورت ناخودآگاه یادآوری خواهید کرد. اما این سوال مطرح می‌شود که گوش دادن به موسیقی چگونه به یادآوری خاطرات و احساسات ما کمک می‌کند؟

چگونه گوش دادن به موسیقی باعث تقویت حافظه می‌شود؟

مغز ما از میلیاردها سلول عصبی یا نورون تشکیل شده است، در زمان یادگیری مطالب بین این نورون‌ها ارتباط برقرار می‌شود، هر چقدر که این ارتباطات بیشتر و عمیق‌تر شوند آن مطلب بهتر به حافظه سپرده می‌شود.

گوش دادن به موسیقی باعث می‌شود که بین سلول‌های عصبی ارتباط بیشتر و موثرتری برقرار شود و همین موضوع به تقویت حافظه کمک بزرگی می‌کند.

البته گوش دادن به موسیقی از راه‌های زیر هم به تقویت حافظه کمک می‌کند:

• کاهش استرس و بهبود حال روحی: وقتی که استرس داریم عملکرد مغز ما به شدت افت می‌کند و همین استرس باعث می‌شود انگیزه ما برای یادگیری یا به حافظه سپردن مطالب کاهش پیدا کند. از آنجایی که گوش دادن به موسیقی باعث کاهش استرس و بهبود حال روحی می‌شود، می‌توان به نقش آن در تقویت حافظه پی برد.
• افزایش میزان تمرکز: تحقیقات نشان می‌دهند که دنبال کردن ریتم آهنگ می‌تواند تمرکز را افزایش دهد؛ هرچقدر تمرکز شما در زمان یادگیری بیشتر باشد، مطالب بهتر به حافظه شما سپرده می‌شوند.
• افزایش آرامش و فراغت: گوش دادن به موسیقی به خصوص آهنگ‌های آرامش بخش ذهن را از افکار منفی پاک می‌کند و یک جور استراحت برای مغز به حساب می‌آید؛ در نتیجه مغزی که به اندازه کافی استراحت کند و از تنش و استرس به دور باشد، اعمالش را بهتر انجام می‌دهد.
• افزایش هوشیاری: برخی از آهنگ‌های خاص باعث افزایش انرژی و هوشیاری مغز می‌شوند؛ چنین موسیقی‌هایی در ابتدا با یک ریتم آرام آغاز می‌شوند و در ادامه سرعت می‌گیرند. همه مواردی که اشاره کردیم، به مغز ما کمک می‌کنند تا یادگیری بهتری داشته باشد و مطالب را بهتر به خاطر بسپارد.

تاثیر موسیقی بر بیماری آلزایمر

آلزایمر یکی از بیماری‌های مخوف و کشنده است که در تمام دنیا به سرعت در حال گسترش است و عوارض زیادی برای فرد بیمار، خانواده او و جامعه دارد. یک عصب شناس به نام الیور در کتاب خود با نام عشق به موسیقی در مورد اثرات شگفت انگیز موسیقی روی درمان بیماران مبتلا به آلزایمر صحبت کرده است.

او در این کتاب داستان زندگی بیمارانی را تعریف می‌کند که با وجود آلزایمر شدید و فراموش کردن تقریبا همه چیز در زندگی شخصی‌شان، همواره موسیقی‌هایی که در گذشته گوش می‌دادند را به یاد داشتند، همین موضوع به تنهایی کافی است تا متوجه شویم چه ارتباط عمیقی بین گوش دادن به موسیقی و حافظه ما وجود دارد.

همچنین این پزشک در مورد بیمارانی صحبت می‌کند که درگیر بیماری آلزایمر بودند اما با گوش دادن به یک موسیقی خاطره انگیز قدیمی، به تدریج علائم بهبودی در آن‌ها پدیدار شد.

وقتی فرد مبتلا به آلزایمر به آهنگی قدیمی و آشنا گوش می‌دهد، خاطرات گذشته و احساساتی که در زمان شنیدن این موسیقی تجربه کرده است برای او یادآوری می‌شوند، با این کار مغز او به میزان قابل توجهی فعال می‌شود.

همچنین در کنار همه این اتفاقات، بیمار با به یاد آوردن خاطرات شیرین گذشته حال روحی بهتری پیدا کرده و تمایل بیشتری برای برقراری ارتباط با دیگر افراد پیدا خواهد کرد.

تاثیر گوش دادن به موسیقی در زمان درس خواندن

در دهه ۱۹۹۰ دکتر گوردون شاو با انتشار یک تئوری به نام اثر موتسارت اعلام کرد که در اثر گوش دادن منظم به برخی قطعات موسیقی موتسارت (موسیقی‌دان مشهور) ضریب هوشی دانش‌آموزان افزایش پیدا کرده است. اگرچه بعدها محققان و دانشمندان تا حدی این تئوری را رد کردند و اعلام کردند که این روش همیشه و برای همه افراد پاسخگو نیست؛ اما با این حال نمی‌توانیم از تاثیرات مثبت گوش دادن به موسیقی در زمان درس خواندن، چشم پوشی کنیم.

گوش دادن به موسیقی مزایایی مانند افزایش تمرکز، ایجاد انگیزه در زمان مطالعه، طولانی شدن زمان مطالعه، بهبود حافظه، داشتن آرامش و رفع استرس دارد و در کل می‌تواند تاثیر مثبتی روی فرآیند یادگیری و مطالعه ما داشته باشد.

البته این نکته را از یاد نبرید که در انجام هیچ کاری نباید زیاده‌روی کنید؛ یعنی بعد از مطالعه این مقاله بلافاصله خودتان را مجبور نکنید که به هنگام مطالعه کردن حتما به موسیقی گوش کنید.

بالاخره در زمان مطالعه موسیقی گوش کنیم یا خیر؟

بعضی از افراد با شنیدن هر صدایی دچار حواس‌پرتی شده و تمرکزشان کاهش پیدا می‌کند؛ پس مطالعه همراه با گوش دادن به موسیقی نه تنها برای این افراد مفید نیست بلکه ضررهای زیادی هم به دنبال دارد. اگر به این نتیجه رسیده‌اید که گوش دادن به موسیقی در زمان درس خواندن به نفع شما است، حتما از موسیقی‌های بی‌کلام آرامش بخش استفاده کنید؛ زیرا در غیر این صورت، ناخودآگاه ذهن شما درگیر فکر کردن به متن آن آهنگ می‌شود و این موضوع تاثیر منفی روی یادگیری و حافظه دارد.

توصیه می‌کنیم که تاثیر موسیقی روی روند مطالعه‌تان را به دقت بررسی کنید و خودتان تصمیم بگیرید که آیا انجام دادن این کار به سود شما است یا نه؟ اگر گوش کردن به موسیقی در زمان مطالعه باعث افت تمرکزتان می‌شود، بهتر است در زمان‌های استراحت یا در ابتدای روز و قبل از شروع مطالعه موسیقی مورد علاقه‌تان را گوش کنید.

همان طور که گفتیم بهترین موسیقی برای دانش‌آموزان، موسیقی‌های بی‌کلام آرامش بخش هستند.

تاثیر موسیقی بر افزایش حافظه و تمركز کودکان

همان طور که گوش دادن به موسیقی در افراد بزرگسال تاثیراتی مانند تقویت حافظه و بهبود خلق و خو دارد، کودکان هم می‌توانند با گوش دادن موسیقی از چنین مزایایی بهره ببرند. همچنین موسیقی کمک می‌کند کودکان معانی کلمات و صداها را بهتر یاد بگیرند و رشد فکری، عاطفی و اجتماعی بهتری داشته باشند؛ پس بی‌دلیل نبوده که از گذشته بسیار دور تا کنون مادران برای کودکانشان لالایی می‌خوانند!

تحقیقات نشان داده است که نوزادان قبل از اینکه بتوانند معانی کلمات را در یک آهنگ بفهمند، می‌توانند ملودی آن آهنگ را درک کنند و سپس سعی می‌کنند با حرکت کردن یا حتی تولید صداهایی به موسیقی پخش شده واکنش نشان دهند.

مبحث تاثیر موسیقی روی عملکرد مغز انسان مبحثی گسترده و پیچیده است که نمی‌توانیم همه جزئیات آن را در این مقاله بیان کنیم؛ اما در همین حد بدانید که گوش دادن به موسیقی مناسب و سازگار با روان ما، فواید بی‌شمار زیادی دارد، فوایدی که اکثر اوقات متوجه آن‌ها نمی‌شویم اما در ناخودآگاه ما تاثیر خودشان را اعمال می‌کنند.

مقاله مرتبط: تغذیه مناسب برای تقویت حافظه؛ ارتباط بین تغذیه و تقویت حافظه

سخن آخر

عملکرد مغز انسان بسیار پیچیده است و دانشمندان بعد از سال‌ها مطالعه و تحقیق توانسته‌اند فقط به قسمت محدودی از حقایق موجود در مورد مغز انسان پی ببرند. در این مقاله در مورد تاثیر یک عمل لذت بخش؛ یعنی گوش کردن به موسیقی، روی عملکرد مغز انسان به خصوص تقویت حافظه صحبت کردیم. ا

گرچه اطلاعات ما در مورد تاثیر موسیقی بر حافظه و به طور کلی عملکرد مغز انسان کامل نیست؛ اما همین نکته که گوش دادن به موسیقی از بهبود علائم یک فرد سالخورده مبتلا به آلزایمر گرفته تا رشد مغزی یک نوزاد تاثیر گذار است، کافی است که ما را برای انجام این عمل لذت بخش و پرفایده تشویق کند.