رتبه و تراز کنکور؛ تفاوت شان با یکدیگر و نحوه محاسبه

 وقتی کارنامه کنکور را دریافت می‌کنید با تعدادی عدد و رقم مواجه می‌شوید و ممکن است ندانید کدام عدد نشان‌دهنده عملکرد شما است. بسیاری از کنکوری‌ها تفاوت بین رتبه و تراز کنکور را نمی‌دانند، در نتیجه هنگام مشاهده کارنامه کنکور گیج و سردرگم می‌شوند و از این حقیقت که تراز سطح علمی و عملکرد آنها را مشخص می‌کند، اطلاعی ندارند. اما آیا این به آن معنا است که رتبه کنکور اهمیتی ندارد؟ اصلا تفاوت رتبه و تراز کنکور چیست؟ برای پاسخگویی به این سوالات ابتدا باید به صورت جداگانه معنی رتبه و تراز کنکور را درک کنید، سپس خودتان تفاوت این دو را متوجه می‌شوید. با پایتخت کتاب همراه باشید.

با سه آیتم مهم در کارنامه کنکور آشنا شوید

ما در کارنامه کنکور و آزمون‌های آزمایشی سه آیتم مهم و تعیین کننده داریم؛ درصد، رتبه و تراز. هر کدام از این موارد معنی خاصی دارند و به نوعی عملکرد داوطلب را مشخص می‌کند. ابتدا بیایید جداگانه مفهوم هر کدام را بررسی کنیم:

درصد کنکور

درصد هر درس، نشان دهنده نمره خام شما در آن درس است. در واقع بر اساس اینکه به چه تعداد سوال پاسخ درست داده‌اید و چند سوال غلط دارید، درصد هر درس مشخص می‌شود. شاید باورتان نشود اما در کارنامه کنکور، درصد کاربرد دیگری ندارد و ممکن است شما با یک درصد بالا نتیجه خوبی کسب نکنید و برعکس با یک درصد متوسط به نتیجه بهتری برسید، اما چرا این اتفاق می‌افتد؟ برای پاسخ به این سوال باید با مفهوم تراز آشنا شوید.

تراز کنکور

اگر کارنامه کنکور دو سال مختلف را با هم مقایسه کنید، متوجه می‌شوید که افراد با درصدهای مشابه، نتایج متفاوتی کسب کرده‌اند؛ این اتفاق زیر سر تراز کنکور است. تراز کنکور بر اساس درجه سختی آزمون و عملکرد داوطلبان مشخص می‌شود، بگذارید با یک مثال این قضیه را روشن کنیم. 

فرض کنید در کنکور ۱۴٠۲ درجه سختی درس زیست متوسط است و داوطلبی زیست را ۸٠ درصد زده است، حالا بر فرض در کنکور ۱۴٠۳ سوالات این درس بسیار دشوار هستند، در این شرایط میانگین درصد داوطلبان پایین‌تر خواهد بود و مثلا درصد ۶٠ زیست در کنکور ۱۴٠۳ ارزشی برابر با درصد ۸٠ این درس در کنکور ۱۴٠۲ دارد. در واقع تراز یا نمره کل، بر اساس سختی سوالات تعیین می‌شود و عملکرد شما را با داوطلبان دیگر مقایسه می‌کند.

رتبه کنکور

رتبه محصول تراز است و ترتیب داوطلبان را بر اساس عملکردشان مشخص می‌کند. موضوع کمی پیچیده است پس بیایید باز هم از یک مثال کمک بگیریم. فرض کنید شخصی در یک امتحان نمره ۱۸ کسب کرده است، هیچ کدام از رقبای او در این امتحان موفق به کسب نمره ۱۸ نشده‌اند، پس او در مقایسه با سایرین و درجه سختی امتحان بهترین عملکرد را داشته است. بر اساس اینکه او بالاترین تراز و بهترین عملکرد را داشته، رتبه او در این امتحان ۱ خواهد بود. حالا سایر شرکت‌کنندگان با این شخص مقایسه می‌شوند و بر اساس ترازی که دارند، به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند.

مقاله مرتبط: تراز معدل چقدره؟ با هر معدلی چه رشته‌ای قبول میشم؟

تراز کنکور چطور محاسبه می‌شود و به چه چیزهایی بستگی دارد؟

سازمان سنجش برای محاسبه تراز کنکور از یکسری فرمول‌های پیچیده استفاده می‌کند که دانستن این فرمول‌ها نه ضرورتی دارد و نه کمکی به شما می‌کند. آنچه که باید بدانید این است که تراز کنکور به چه چیزهایی بستگی دارد و چطور می‌توانید تراز کنکورتان را بهتر کنید. 

ابتدا تراز هر درس به صورت جداگانه و بر اساس نمره خام یا درصد آن درس و نیز درجه سختی سوالات و عملکرد سایر داوطلبان تعیین می‌شود. سپس، تراز هر درس در ضریب درس مورد نظر ضرب شده، همه مقادیر با هم جمع می‌شوند و بر مجموع ضرایب تقسیم می‌شوند تا تراز یا نمره کل داوطلب به دست آید. پس ضریب هر درس نیز یکی از عوامل موثر در محاسبه تراز کل است؛ برای مثال زیست با ضریب ۱۲ نسبت به شیمی با ضریب ۹ تاثیر و سهم بیشتری در محاسبه تراز کل داوطلبان رشته تجربی دارد.

مقاله مرتبط: نمره منفی در کنکور؛ 7 راهکار فرار از نمره منفی آزمون

تراز و رتبه کنکور چه تفاوتی با هم دارند؟

رتبه کنکور صرفا نشان دهنده جایگاه شما نسبت به سایر شرکت کنندگان کنکور است و سطح علمی یا تفاوت شما را از نظر عملکرد با سایر رقبا مشخص نمی‌کند. برای مثال فرض کنید شما رتبه یازدهم کنکور و دوستتان رتبه دوازدهم کنکور است، بر اساس رتبه، شما فقط یک پله از دوستتان بالاتر هستید و رتبه تفاوت شما دو نفر را از نظر سطح علمی و عملکرد مشخص نمی‌کند. 

اما تراز به ما اطلاعات بیشتری می‌دهد، برای همین مثال دو حالت را در نظر بگیرید. در یک حالت تراز شما ۷ هزار و تراز دوستتان ۶۸٠٠ است، در این صورت تفاوت سطح علمی شما ۲٠٠ نمره است. در حالت بعدی تراز شما ۷ هزار و تراز دوستتان ۶ هزار است، در این حالت تفاوت سطح علمی شما بسیار بیشتر است. در حالی‌که با مقایسه رتبه‌ها ما هرگز متوجه تفاوت سطح علمی شما دو نفر نمی‌شویم.

کدام رتبه و تراز در کارنامه اهمیت دارد؟

در کارنامه کنکور ما یک رتبه کل بدون اعمال سهمیه (رتبه کشوری) و یک رتبه در سهمیه نهایی داریم، همچنین یک تراز کل هم داریم. سوالی که پیش می‌آید این است که کدام رتبه و تراز برای ما اهمیت دارد و ما با کدامیک از ارقام موجود در کارنامه کنکور انتخاب رشته می‌کنیم؟

اگرچه تراز نشان دهنده سطح علمی داوطلبان است اما ما برای انتخاب رشته کنکور رتبه را ملاک قرار می‌دهیم. برای انتخاب رشته دانشگاه آزاد، رتبه کشوری و برای انتخاب رشته سراسری (دوره‌های روزانه، شبانه، پیام نور و غیر انتفاعی) از رتبه در سهمیه استفاده می‌کنیم. برای اطلاع از تاثیر سهمیه‌ها در کنکور، می‌توانید مقاله صفر تا صد اعمال سهمیه‌ها در کنکور سراسری را مطالعه کنید.

چه عواملی رتبه و تراز کنکور را تغییر می‌دهند؟

ممکن است بپرسید حالا ما باید چکار کنیم که تراز کنکورمان بالاتر و رتبه کنکورمان کمتر شود؟ چه عواملی روی رتبه و تراز کنکور تاثیر دارند؟ اولین عامل موثر روی تراز و رتبه کنکور، درصد دروس مختلف است، طبیعتا هر چقدر درصد بالاتری کسب کنید تراز و امتیاز شما هم بیشتر می‌شود. 

اما درصد تنها عامل مهم نیست، بارها دیده‌ام که داوطلبان به کارنامه کنکورهای سال‌های گذشته نگاه می‌کنند و اینطور نتیجه‌گیری می‌کنند که برای قبولی در فلان رشته باید فلان درصدها را داشته باشم. در حالی‌که دوستان درجه سختی سوالات و عملکرد داوطلبان در طی سال‌های مختلف متفاوت است و همین درجه سختی سوالات و عملکرد رقبا، یکی دیگر از عوامل مهم در تعیین تراز و به دنبال آن رتبه کنکور است.

مقاله مرتبط: شبیه سازی فضای کنکور در خانه؛ به روش رتبه برترها

سخن آخر

بسیاری از داوطلبان هنگامی که کارنامه‌های کنکور را بررسی می‌کنند، تنها به درصد هر درس اهمیت می‌دهند و توجهی به تراز و رتبه کنکور ندارند و حتی ممکن است تفاوت رتبه و تراز کنکور را بلد نباشند. در این محتوا ابتدا تعاریف جداگانه‌ای از رتبه و تراز کنکور ارائه دادیم و در ادامه کمی در مورد نحوه محاسبه تراز کنکور و تفاوت رتبه و تراز کنکور صحبت کردیم. در انتها هم عواملی که تراز و رتبه کنکور را تغییر می‌دهند را بررسی کردیم. اگر در مورد رتبه و تراز کنکور و تفاوت این دو آیتم با یکدیگر، سوالی دارید، می‌توانید سوال خود را در قسمت دیدگاه این محتوا با ما در میان بگذارید.