نحوه برنامه ریزی درسی؛ مراحل برنامه ریزی درسی با مثال

کسب موفقیت درسی هیچ وقت تصادفی و بدون قاعده نبوده و نیازمند یک برنامه‌ریزی اصولی و دقیق است. برنامه ریزی درسی به این معنا است که مشخص کنید در بازه‌های زمانی خاصی کدام درس‌ها را مطالعه کنید، چه حجمی از دروس را بخوانید، چقدر تست بزنید و چه وقت سنجش و مرور داشته باشید. برنامه‌ریزی دو ویژگی مهم دارد، لازم است در تنظیم آن از اصول خاصی پیروی کنید و در عین حال برنامه باید مانند اثر انگشت برای هر شخصی منحصر به فرد باشد. 

در این مقاله، نحوه برنامه ریزی درسی را به صورت کامل به شما یاد می دهیم تا بتوانید یک برنامه اصولی که دقیقا مناسب شخص شما باشد را بنویسید. پس با پایتخت کتاب همراه باشید. 

برنامه ریزی درسی چیست؟

به طور خلاصه برنامه ریزی درسی یعنی نظم دادن به روند مطالعه و تنظیم فعالیت‌های درسی متناسب با هدفی که دانش‌آموز تعیین کرده است. به این معنی که با توجه به هدف دانش‌آموز، در یک بازه زمانی خاص او لازم است به چه ترتیبی و به چه اندازه‌ای درس بخواند تا بتواند به هدفش برسد. 

از آنجایی که حجم کارهای روزانه دانش‌آموزان بالا است و زمانی که آنها در اختیار دارند محدود است، ممکن است علی‌رقم تلاشی که می‌کنند نتوانند به تعدادی از کارهای مهم‌شان برسند. اینجا است که برنامه ریزی به کمک دانش‌آموزان می‌آید و آنها را از بلاتکلیفی و نگرانی رها می‌کند.  

گام به گام تا طراحی یک برنامه درسی اصولی

گفتیم برنامه ریزی درسی اصول مشخصی دارد و از طرفی باید شخصی سازی شود و دقیقا متناسب با هدف، ویژگی‌های شخصیتی هر دانش‌آموز و نقاط ضعف و قوتش تنظیم شود. در ادامه، اصول کلی برنامه ریزی درسی را طی ۹ گام به شما آموزش می‌دهیم و حتی یک نمونه از برنامه هفتگی استاندارد را در قالب یک جدول در اختیارتان قرار می‌دهیم، در ادامه لازم است هر فردی با توجه به نیازهای خودش این اصول را در یک برنامه منحصر به فرد پیاده کند. 

گام اول، خودشناسی

 برنامه ریزی درسی به حدی شخصی و منحصر به فرد است که آن را با اثر انگشت مقایسه کردیم، پس در گام اول برنامه ریزی برای درس خواندن، ابتدا باید به یک خودشناسی برسید. به همین منظور لازم است از خودتان چند سوال مهم را بپرسید. هدف من از درس خواندن چیست؟ در طول روز چند ساعت زمان آزاد دارم؟ تا کنون روزانه چند ساعت درس خوانده‌ام؟ می‌خواهم به چه ساعت مطالعه‌ای در روز برسم؟

یک پیشنهاد: به مدت سه روز ریز و درشت کارهای روزانه را یادداشت کنید، به این ترتیب متوجه می‌شوید که روزانه زمان‌تان را صرف انجام چه کارهایی می‌کنید یا چقدر اتلاف تایم دارید. 

گام دوم، تعیین ساعت مطالعه روزانه و تعداد تست و سوال

در این مرحله باید ابتدا مشخص کنید که در طول روز چند ساعت می‌توانید درس بخوانید و چه تعداد تست یا سوال تشریحی می‌توانید کار کنید. در نهایت، با توجه به هدفتان لازم است تعیین کنید که به چه ساعت مطالعه‌ و چه تعداد تست و سوالی لازم است برسید. لطفا درگیر احساسات نشوید و در این مورد کاملا منطقی و بر اساس توانمندی‌هایتان تصمیم بگیرید. 

برای مثال اگر تا امروز روزانه سه ساعت درس خوانده‌اید اما هدفتان این است که به روزی ده ساعت برسید، هفته اول با همان روزی سه الی چهار ساعت شروع کنید و بعد از ایجاد عادت منظم درس خواندن، به تدریج به صورت هفتگی ساعت مطالعه‌تان را افزایش دهید تا به هدف نهایی برسید. 

مقاله مرتبط: افزایش ساعت مطالعه؛ چگونه ساعت مطالعه خود را افزایش دهیم؟

گام سوم، تعیین بازه‌های مطالعه و استراحت

خب حالا که مشخص کردیم روزانه چند ساعت درس بخوانیم، این سوال پیش می‌آید که در بازه‌های چند دقیقه‌ای مطالعه کنیم، چقدر درس بخوانیم و چقدر استراحت کنیم؟ بازه‌های مطالعاتی شما باید دقیقا مشخص باشند یعنی اینطور نباشد که هر وقت دوست داشتید دو ساعت درس بخوانید و هر وقت نخواستید کل زمان مطالعه شما در ۳٠ دقیقه خلاصه شود. 

بازه مطالعاتی استاندارد ۷۵ الی ۹٠ دقیقه است و لازم است به ازای این زمان، لازم است ۱۵ الی ۲٠ دقیقه استراحت کنید. این یک بازه تقریبی است و می‌توانید بر اساس ویژگی‌های شخصی خودتان آن را کمی تغییر دهید. همچنین، بازه‌های استراحت شما نباید بیش از اندازه طول بکشند و در زمان استراحت از انجام کارهایی مثل چرخیدن در فضای مجازی که بیشتر ذهن و چشمانتان را خسته می‌کند خودداری کنید. 

یک پیشنهاد: دقت کنید و ببینید چه مدت زمانی می‌توانید با تمرکز و انرژی درس بخوانید و این مدت زمان را به عنوان بازه مطالعاتی خودتان در نظر بگیرید، البته این زمان نباید از ۶٠ دقیقه کمتر و از ۱۲٠ دقیقه بیشتر باشد. 

مقاله مرتبط: تمرکز هنگام مطالعه ؛🎯 چگونه روی درس تمرکز کنیم؟

گام چهارم، مشخص کردن اولویت‌ها

حالا که مشخص کردیم چند ساعت در طول روز می‌توانیم درس بخوانیم و با بازه‌های مطالعه و استراحت هم آشنا شدیم، سوال بعدی این است که کدام درس‌ها را بخوانیم، به هر درس چند بازه را در طول هفته اختصاص دهیم و در هر بازه از روز، کدام درس‌ها را بخوانیم؟ مثلا صبح‌ها کدام درس‌ها را بخوانیم و شب‌ها چه درسی را در برنامه بگذاریم؟ 

پاسخ این سوالات به دو موضوع بستگی دارد، اول میزان اهمیت آن درس و دوم نقاط ضعف و قوت خودتان، به این ترتیب که لازم است به دروس پرضریب و دروسی که در آنها ضعف دارید، مدت زمان بیشتری اختصاص دهید. 

یک پیشنهاد: برای اینکه متوجه شوید که درس‌ها را در طول روز به چه ترتیبی بخوانید، چند روز عملکرد خودتان را در نظر بگیرید و بررسی کنید که برای مطالعه هر درس، در چه بازه‌هایی از شبانه‌روز راحت‌تر هستید. 

مقاله مرتبط: درس خواندن در شب؛ 🌙شب بهتر است یا روز ؟

گام پنجم، تعیین بازه‌هایی برای سنجش

برنامه‌ریزی و درس خواندن بدون سنجش و آزمون دادن مثل زدن به دل یک جنگل انبوه بدون داشتن نقشه راه است. گاهی دانش‌آموزان ساعت مطالعه بالایی دارند اما به محض شرکت در آزمون و امتحانات مدرسه متوجه می‌شوند که برنامه‌ریزی درستی نداشته‌اند و برای مثال لازم است بیشتر تست بزنند و سوال حل کنند. 

بنابراین، لازم است در برنامه ریزی درسی‌تان زمان‌هایی را برای آزمون دادن یا حل سوالات تشریحی مشخص کنید و سپس بر اساس بازخوردی که از این آزمون‌ها می‌گیرید، برنامه را اصلاح کرده و در آن تغییراتی ایجاد کنید. 

پیشنهاد اول: اگر امکان ثبت نام در آزمون‌های آزمایشی موسسات را ندارید، می‌توانید هر دو هفته یکبار تعدادی سوال از مباحثی که خوانده‌اید مشخص کنید و به این سوالات در قالب یک آزمون و با رعایت شرایط استاندارد پاسخ دهید. یادتان باشد که این آزمون‌ها را به دقت تحلیل کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر، مقاله‌های شبیه‌سازی فضای کنکور در خانه و روش تحلیل آزمون‌های آزمایشی مطالعه کنید. 

مقاله مرتبط: آزمون چی شرکت کنم؟ مقایسه آزمون‌های آزمایشی

پیشنهاد دوم: اقدام به خرید کتاب های کمک درسی متناسب با سطح خود کنید و با خواندن هر فصل یا هر مبحث شروع به حل سوالات کنید. پایتخت کتاب سایتی معتبر برای تهیه کتاب های کمک درسی و کنکوری تستی و تشریحی است و هر کتابی را که می خواهید می توانید با تخفیف بالا سفارش دهید. 

مقاله مرتبط: تستی بخونیم یا تشریحی؟ این سوالیه که الان همه درگیرشیم!

گام ششم، تعیین زمان‌هایی برای مرور

بگذارید خیالتان را راحت کنم، حافظه هیچکس آنقدر قوی نیست که بتواند انبوه مطالب درسی را برای مدت طولانی در حافظه خود نگه دارد، پس لطفا روند برنامه ریزی تحصیلی‌‌تان را با قرار دادن مرورهای منظم در برنامه تکمیل کنید. فرقی نمی‌کند که دانش‌آموز پایه دهم هستید یا امسال خودتان را برای کنکور آماده می‌کنید، در هر صورت لازم است بازه‌های مرور دقیقا در برنامه شما مشخص شده باشند. 

یک پیشنهاد: می‌توانید در پایان هر روز کل مباحث آن روز را مرور کنید، در پایان هر هفته خلاصه‌های مربوط به مطالب مطالعه شده در آن هفته را بخوانید و دو هفته یکبار با آزمون دادن ضمن سنجش اطلاعات‌تان، مطالب را از این طریق مرور کنید. برای کسب اطلاعات دقیق‌تر، مقاله نحوه صحیح مرور مطالب خوانده شده را مطالعه کنید. 
در برنامه هر روز یک آیتم ۲٠ الی ۳٠ دقیقه‌ای تحت عنوان نون شب قرار دهید و در این بازه کوتاه مطالب حفظ کردنی یا مباحث دشوار را مرور کنید. 

مقاله مرتبط: خلاصه نویسی چیست؟ سیر تا پیاز خلاصه نویسی

گام هفتم، در نظر گرفتن زمان‌های جبرانی

حتی متعهدترین و سخت کوش‌ترین دانش‌آموزان هم گاهی در شرایط خاصی از پس اجرای کامل برنامه‌هایشان بر نمی‌آیند، پس منطقی است که در زمان تنظیم برنامه درسی، زمان‌هایی را به عنوان جبرانی در نظر بگیرید. البته حواستان باشد که این بازه‌های جبرانی فقط برای مواقع ضروری و زمان‌هایی کاربرد دارند که یک اتفاق پیش‌بینی نشده برایتان رخ می‌دهد؛ پس لطفا به بهانه تایم‌های جبرانی تنبلی نکنید و درس خواندن را به تعویق نیندازید. 

یک پیشنهاد: می‌توانید بازه‌های جبرانی را در پایان هر روز یا پایان هر هفته قرار دهید یا اگر در پایان هفته بخشی از برنامه شما باقی مانده بود، آن را کم کم و در بازه‌های کوتاه طی هفته آینده مطالعه کنید. 

گام هشتم، نوشتن برنامه در یک جدول

بعد از انجام مراحل قبلی و فراهم کردن مقدمات، لازم است یک جدول رسم کنید و برنامه روزانه‌تان را با جزئیات در این جدول بنویسید. خیلی وقت‌ها دانش‌آموزان تمام مراحل را طی می‌کنند اما حاضر نمی‌شوند برنامه‌هایشان را مکتوب کنند. تحقیقات نشان می‌دهند احتمال اجرای برنامه‌ها با روی کاغذ آوردن آنها بالا می‌رود. 

حالا ممکن است بگویید من هیچ ایده‌ای ندارم که چطور برنامه بنویسم، نگران نباشید در این قسمت یک نمونه جدول برنامه درسی را صرفا جهت ایده گرفتن ارائه می‌کنیم، طبیعتا هر دانش‌آموز باید این برنامه را برای خودش شخصی‌سازی کند. 

دانلود نمونه جدول برنامه ریزی درسی

0.6 مگابایت

پیشنهاد: شما می توانید از دفترهای برنامه ریزی درسی با طراحی های جذاب و رنگی برای تنظیم جدول بالا استفاده کنید. پایتخت کتاب انواع دفترهای برنامه ریزی  را برای شما عزیزان فراهم کرده است که می توانید با مناسب ترین قیمت سفارش دهید. 

دفتر برنامه ریزی گاج (دفتر برنامه ریزی روبیک)

420,000

20%

336,000 تومان

دفتر برنامه ریزی به روش نارنجی

350,000

20%

280,000 تومان

همراه من دفتر برنامه ریزی هفتگی کنکور مهروماه

160,000

20%

128,000 تومان

دفتر برنامه ریزی قلم چی

170,000

20%

136,000 تومان

مقاله مرتبط: اپلیکیشن های برنامه ریزی درسی؛ ویژه اندروید و iOS

گام نهم، ارزیابی برنامه

گاهی دانش‌آموزان از ترس اینکه نتوانند یک برنامه استاندارد و بدون نقص بنویسند، اصلا سمت نوشتن برنامه درسی نمی‌روند. در حالیکه در ابتدای مسیر برنامه‌ریزی، هیچکس نمی‌تواند یک برنامه عالی و بی‌نقص تنظیم کند. برای اینکه به تدریج در نوشتن برنامه حرفه‌ای شوید، باید انعطاف‌پذیر باشید و در پایان هر هفته برنامه همان هفته را ارزیابی کنید و نقاط ضعف و قوت برنامه را مشخص کرده و در صورت نیاز تغییراتی در آن ایجاد کنید. 

مقاله مرتبط: برنامه ریزی برای کنکور 1404 به سبک رتبه برترها

اشتباهات متداول در برنامه‌ریزی درسی

گاهی دانش‌آموزان گلایه می‌کنند که من با اینکه برنامه‌ریزی درسی دارم اما باز هم هیچ پیشرفتی نمی‌کنم! مهم‌ترین دلیل این اتفاق برنامه‌ریزی غلط است؛ یکسری اشتباهات متداول در برنامه‌ریزی درسی اکثر داوطلبان وجود دارد که باعث می‌شود از برنامه‌ریزی کردن نتیجه دلخواهشان را نگیرند. اشتباهاتی مانند: 

• بیشتر از حد توانشان برنامه‌ریزی می‌کنند؛ ساعت مطالعه را باید آهسته آهسته افزایش دهید. 
• اصل تناسب را رعایت نمی‌کنند؛ مثلا ساعت مطالعه هر درس باید متناسب با درجه سختی و اهمیت آن درس باشد. 
• فقط درس می‌خوانند و زمان کمی را به حل تست و نمونه سوال اختصاص می‌دهند. 
• زمان‌های مناسبی را برای مطالعه انتخاب نمی‌کنند؛ مثلا مطالعه را به سر ظهرها یا آخر شب‌ها موکول می‌کنند.
• به اندازه کافی استراحت نمی‌کنند. 
• برنامه آن‌ها تنوع کافی ندارد؛ مثلا در طول یک روز فقط ریاضی می‌خوانند. 
• به برنامه‌هایشان تعهد ندارند، اگر شما هم چنین مشکلی دارید توصیه می‌کنیم مقاله “چرا برنامه ریزی می‌کنم اما به آن عمل نمی‌کنم” را در پایتخت کتاب مطالعه کنید. 

چند سوال متداول

سخن آخر

شاید فکر می‌کنید برای برنامه ریزی درسی حتما لازم است از یک مشاور کمک بگیرید و انجام این کار به حدی سخت است که خودتان به تنهایی از پس آن برنمی‌آیید. در حالیکه برنامه ریزی برای درس خواندن اصول مشخصی دارد که در این محتوا مفصل و گام به گام آنها را توضیح دادیم. می‌توانید به کمک این اصول و با توجه به شرایط خودتان، یک برنامه استاندارد شخصی تنظیم کنید. 

در این مسیر اگر نیاز به کمک داشتید، می‌توانید سوالات‌تان را از طریق قسمت دیدگاه‌ها با کارشناسان تیم پایتخت کتاب در میان بگذارید.