انواع کنکور در ایران، {مقایسه و تحلیل جامع}

انواع کنکور در ایران شامل کنکور سراسری، فرهنگیان، کاردانی به کارشناسی ناپیوسته، کارشناسی ارشد و دکتری است که هر کدام با ساختاری متفاوت، هر سال برای مقاطع تحصیلی و رشته‌های مختلف برگزار می‌شوند. در کنکور گذشته، علوم تجربی با بیش از 422 هزار داوطلب، رقابتی‌ترین گروه بود، در حالی که گروه ریاضی با 116 هزار داوطلب کمترین تعداد شرکت‌کننده را داشت. کنکور فرهنگیان برای ورود مستقیم به دانشگاه‌های فرهنگیان و تربیت معلم برگزار می‌شود، در حالی که کنکور کاردانی به کارشناسی برای ادامه تحصیل دارندگان مدرک کاردانی و کنکور ارشد و کنکور دکتری برای ورود به تحصیلات تکمیلی طراحی شده‌اند. در ادامه این مطلب، انواع کنکور در ایران را بررسی و گروه‌های آزمایشی مختلف را مقایسه و تحلیل کرده‌ایم.

دسته‌بندی انواع کنکور سراسری؛ معرفی گروه‌های آزمایشی اصلی و شناور

کنکور سراسری، آزمون ورود به دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی است که سازمان سنجش آموزش کشور آن را برگزار می‌کند و شامل سه گروه آزمایشی اصلی ریاضی و فیزیک، علوم تجربی، علوم انسانی و دو گروه شناور هنر و زبان‌های خارجی است. در نوبت اردیبهشت ماه کنکور گذشته، حدود 958 هزار نفر در کنکور سراسری شرکت کردند. کنکور تجربی سال‌هاست که بیشترین رقابت را در میان گروه‌های آزمایشی کنکور سراسری دارد، در کنکور گذشته نیز با بیش از 422 هزار داوطلب، کنکور تجربی بیشترین تعداد داوطلب را در میان گروه‌های امتحانی داشت. از سال 1402، دروس عمومی از کنکور حذف شده و در کنکور سراسری 1405 نیز تأثیر سوابق تحصیلی به 60 درصد افزایش یافته است، در حالی که عملکرد کنکور 40 درصد تأثیر دارد. این تغییرات با هدف کاهش فشار تست‌زنی و افزایش اهمیت سوابق تحصیلی اعمال شده‌اند. در ادامه درباره انواع کنکور سراسری در ایران توضیح خواهیم داد.

کنکور علوم انسانی

کنکور علوم انسانی یکی از پنج گروه آزمایشی اصلی کنکور سراسری است که برای داوطلبانی طراحی شده که علاقه‌مند به تحصیل در رشته‌هایی مانند حقوق، روانشناسی، جامعه‌شناسی، علوم تربیتی، مدیریت و علوم سیاسی هستند. این آزمون شامل دروس ریاضی و آمار، اقتصاد، زبان و ادبیات فارسی، علوم اجتماعی، زبان عربی، تاریخ، جغرافیا، فلسفه و منطق و روانشناسی است. در کنکور 1404 نوبت اردیبهشت، تعداد داوطلبان کنکور انسانی 290 هزار نفر بود. در کنکور انسانی 1405، درس زبان و ادبیات فارسی یا همان علوم و فنون ادبی بالاترین ضریب یعنی ضریب 8 را دارد که تأثیرگذارترین درس کنکور انسانی محسوب می‌شود. یکی از منابع کنکوری محبوب و پرفروش برای این درس، کتاب چهار فصل تناسب مفهومی و قرابت معنایی دریافت است. پس از آن درس ریاضی و آمار با ضریب 6، تأثیرگذارترین دروس در نتیجه کنکور انسانی هستند.

کنکور علوم تجربی

کنکور علوم تجربی پرطرفدارترین گروه آزمایشی کنکور سراسری است که به دلیل تقاضای بالا برای رشته‌های تحصیلی پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و پیراپزشکی، رقابتی‌ترین گروه محسوب می‌شود. در سال 1404، بیش از 422 هزار داوطلب در این گروه شرکت کردند. دروس این گروه شامل زیست‌شناسی، شیمی، فیزیک، ریاضی و زمین‌شناسی است. زیست‌شناسی با ضریب 12 مهم‌ترین درس این گروه است و نیازمند تسلط عمیق بر مباحثی مانند زیست گیاهی، جانوری، سلولی مولکولی و ژنتیک است. درس شیمی نیز با ضریب 9، دومین درس تأثیرگذار در نتیجه کنکور سراسری تجربی است. رقابت سنگین این گروه نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، شرکت در آزمون‌های آزمایشی و مدیریت استرس است. از منابع اصلی و پرفروش کنکور تجربی، می‌توان زیست‌شناسی جامع کنکور تست خیلی سبز (جلد اول) را مثال زد.

 کنکور ریاضی و فیزیک

کنکور ریاضی و فیزیک، مسیر به رشته‌های مهندسی مانند مهندسی برق، مکانیک، کامپیوتر و معماری و برخی رشته‌های علوم پایه مانند ریاضیات و کاربردها، فیزیک و علوم کامپیوتر است. این گروه شامل دروس تخصصی ریاضیات (حسابان، هندسه، گسسته و آمار و احتمال)، فیزیک و شیمی است. تعداد داوطلبان گروه آزمایشی ریاضی در کنکور 1404، نوبت اردیبهشت، 116 هزار نفر بود که میان سه رشته نظری ریاضی، انسانی و تجربی، کم‌ترین تعداد داوطلب محسوب می‌شود. مهم‌ترین درس کنکور ریاضی، ریاضیات با ضریب دوازده است که کتاب‌های درسی متعددی را در پایه دهم تا دوازدهم شامل می‌شود. ریاضیات پایه و حسابان کنکور جامع مهروماه از منابع جامع محبوب و پرطرفدار کنکور ریاضی است. داوطلبان کنکور ریاضی باید بر مفاهیم پایه، حل مسئله و تمرین مداوم عادت و تسلط داشته باشند.

کنکور زبان‌های خارجی

کنکور زبان‌های خارجی یکی از دو گروه آزمایشی شناور است که داوطلبان می‌توانند علاوه بر گروه اصلی خود (ریاضی، تجربی یا انسانی) در آن شرکت کنند. این آزمون برای زبان‌های انگلیسی، فرانسه، آلمانی، ایتالیایی و روسی برگزار می‌شود و شامل 70 سؤال تخصصی با 105 دقیقه زمان پاسخگویی است. داوطلبانی که زبان غیرانگلیسی (مانند ایتالیایی یا روسی) را انتخاب کنند، نیازی به پاسخگویی به دفترچه شماره یک ندارند که شامل سؤالات زبان انگلیسی است. این گروه برای رشته‌هایی مانند مترجمی زبان، آموزش زبان و ادبیات زبان‌های خارجی مناسب است. منابع کنکور زبان، شامل کتاب‌های درسی زبان انگلیسی (نظام جدید) و منابع آزاد است. از جمله منابع کنکوری برای این گروه، می‌توان کتاب زبان تخصصی جامع کنکور جلد اول مبتکران را مثال زد. در کنکور 1404 نوبت اردیبهشت، بیش از 77 هزار نفر در کنکور زبان شرکت کردند.

کنکور هنر

کنکور هنر، گروه آزمایشی شناور دیگری است که برای داوطلبان علاقه‌مند به رشته‌های هنری مانند نقاشی، گرافیک، سینما و موسیقی طراحی شده است. این آزمون شامل دروس درک عمومی هنر، درک عمومی ریاضی-فیزیک و خلاقیت تصویری و تجسمی است. منابع کمک‌آموزشی برای کنکور هنر وجود دارد که در کسب درصدهای بهتر به شما کمک می‌کنند. از جمله آن‌ها می‌توان کتاب‌های خلاقیت تصویری کارنامه کتاب و خلاقیت نمایشی کارنامه کتاب را مثال زد. برای قبولی در اکثر رشته‌های هنر، نیاز است داوطلبان در کنکور عملی نیز شرکت کنند که حدود یک ماه پس از آزمون اصلی برگزار می‌شود. تعداد شرکت‌کنندگان گروه هنر در کنکور سراسری 1404 نوبت اردیبهشت ماه، بیش از 51 هزار نفر بود.

کنکور فرهنگیان چیست؛ آزمون اختصاصی پذیرش دانشجو – معلم

کنکور فرهنگیان آزمونی اختصاصی برای پذیرش دانشجو-معلمان در دانشگاه فرهنگیان است که از سال 1402 به‌صورت جداگانه برگزار می‌شود. این آزمون برای رشته‌های دبیری و تربیت معلم طراحی شده و داوطلبان باید شرایط خاصی مانند حداکثر سن 24 سال (تا پایان شهریور 1405 برای کنکور 1405) و معدل حداقل 14 داشته باشند. آزمون شامل دو بخش است: آزمون کتبی (مشابه کنکور سراسری با دروس تخصصی گروه انتخابی) و مصاحبه (ارزیابی شایستگی‌های معلمی، شامل توانمندی‌های علمی، روان‌شناختی و اخلاقی). از زمانی که کنکور فرهنگیان به صورت جداگانه برگزار می‌شود، منابع اختصاصی برای این آزمون منتشر شده‌اند. کتاب دروس اختصاصی دانشگاه فرهنگیان گاج جزو این منابع است. در کنکور 1404، بیش از 470 هزار داوطلب در این آزمون ثبت‌نام کردند.

مقاله مرتبط: آخرین تغییرات کنکور دانشگاه فرهنگیان؛ آیا کنکور 1405 فرهنگیان جداگانه برگزار می‌شود؟

کنکور کاردانی به کارشناسی ناپیوسته چیست و با کارشناسی پیوسته چه فرقی دارد؟

کنکور کاردانی به کارشناسی ناپیوسته برای داوطلبانی طراحی شده که دارای مدرک کاردانی (فوق‌دیپلم) هستند و قصد ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی دارند. مدت تحصیل دوره کارشناسی ناپیوسته معمولاً دو سال است، درحالی که کارشناسی پیوسته معمولاً به صورت 4 ساله است. در کنکور کاردانی به کارشناسی ناپیوسته 1404، تنها امکان ورود به پنج رشته شامل تکنولوژی اتاق عمل، بهداشت عمومی، تکنولوژی پرتوشناسی، مامایی و فوریت‌های پزشکی پیش‌بیمارستانی فراهم بود. البته پذیرش کاردانی به کارشناسی ناپیوسته برای برخی رشته‌های دیگر به‌صورت بدون آزمون ممکن است.

کنکور کارشناسی ارشد؛ ورود به تحصیلات تکمیلی

کنکور کارشناسی ارشد برای ورود به مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه‌های سراسری و آزاد برگزار می‌شود و توسط سازمان سنجش (برای وزارت علوم) و مرکز سنجش وزارت بهداشت (برای رشته‌های علوم پزشکی) اجرا می‌گردد. این آزمون در گروه‌های آزمایشی مختلف مانند علوم انسانی، علوم پایه، فنی و مهندسی و هنر برگزار می‌شود. منابع کنکور ارشد شامل کتاب‌های دانشگاهی مقطع کارشناسی و منابع کمک‌آموزشی مانند انتشارات مدرسان شریف و پارسه است. برخی رشته‌ها (مانند مدیریت یا روانشناسی) ممکن است مصاحبه یا ارزیابی تکمیلی داشته باشند.

کنکور دکتری؛ مسیر پژوهش‌گری

کنکور دکتری برای ورود به مقطع دکتری در دانشگاه‌های سراسری و آزاد برگزار می‌شود و شامل دو مرحله است: آزمون کتبی که سازمان سنجش یا مرکز سنجش وزارت بهداشت آن را برگزار می‌کند و مصاحبه که دانشگاه‌ها آن را انجام می‌دهند. برای قبولی در مقطع دکتری، داشتن رزومه پژوهشی قوی، مانند مقالات علمی و پایان‌نامه معتبر ضروری است و داوطلبان باید این مدارک را ارائه دهند. موفقیت در این آزمون نیازمند تسلط بر مفاهیم تخصصی، توانایی ارائه رزومه و علاقه‌مندی و آمادگی برای ورود به دنیای پژوهش است. منابع کنکور دکتری، کتاب‌های تخصصی دانشگاهی رشته مربوطه و برخی منابع کمک‌آموزشی از انتشارات معتبر هستند.

مقایسه انوع کنکور سراسری: کدام گروه آزمایشی برای شما مناسب است؟

انتخاب گروه آزمایشی کنکور، مرحله‌ای در مسیر آینده تحصیلی، شغلی و حتی سبک زندگی است. انتخاب رشته کنکور باید بر اساس علایق واقعی، توانایی‌ها، نوع تفکر، شرایط روانی و سبک یادگیری شما انجام شود. خیلی از داوطلبان فقط به بازار کار یا پرطرفدار بودن رشته‌ها نگاه می‌کنند، اما غافل‌اند که سازگاری درونی با رشته تحصیلی مهم‌ترین عامل در رسیدن به رضایت و پیشرفت است. پس قبل از اینکه وارد مسیر کنکور شوید، خوب فکر کنید هر گروه آزمایشی چه ویژگی‌هایی دارد و چه میزان مطابق با خواسته‌ها، علایق، توانمندی‌ها و اولویت‌های شماست. در جدول زیر، رشته‌های نظری را با هم مقایسه کرده‌ایم:

گروه‌های آزمایشی هنر و زبان‌های خارجی به‌صورت شناور هستند؛ یعنی شما می‌توانید علاوه بر شرکت در یکی از گروه‌های نظری، در کنکور هنر یا زبان هم شرکت کنید. این ویژگی به شما فرصت می‌دهد تا در زمان انتخاب رشته، با دست بازتری تصمیم بگیرید که اولویت‌تان ورود به کدام مسیر باشد. البته بسیاری از داوطلبان، از جمله دانش‌آموزان هنرستانی رشته‌های کاردانش و فنی حرفه‌ای، از همان ابتدا هدف اصلی‌شان قبولی در یکی از رشته‌های هنر یا زبان است و با برنامه‌ریزی جدی و منابع تخصصی، برای همان آزمون آماده می‌شوند. در ادامه، دو گروه آزمایشی هنر و زبان را هم دقیق‌تر تحلیل می‌کنیم تا بتوانید تصویر کامل‌تری از تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو گروه با یک‌دیگر و با گروه‌های نظری داشته باشید.

جمع‌بندی

انواع کنکور در ایران با هدف ورود به مقاطع مختلف تحصیلی طراحی شده‌اند و هر کدام ویژگی‌ها و شرایط خاص خود را دارند. انتخاب گروه آزمایشی مناسب نیازمند شناخت دقیق علایق، توانمندی‌ها و بازار کار است. تغییرات اخیر مانند حذف دروس عمومی و افزایش تأثیر سوابق تحصیلی (60 درصد در کنکور 1405) اهمیت برنامه‌ریزی و منابع کمک‌آموزشی را بیشتر کرده است. منابع کنکوری معتبر مانند کتاب‌های خیلی سبز، مهروماه، گاج و مبتکران برای موفقیت در این آزمون‌ها توصیه می‌شوند.

مقاله مرتبط: هر آنچه که باید درباره کنکور خارج از کشور بدانید!

سؤالات متداول