خلاصه نویسی چیست؟ سیر تا پیاز خلاصه نویسی

حتما برایتان پیش آمده که چند ساعت قبل از یک امتحان احساس می‌کنید ناگهان همه چیز از ذهنتان پاک شده و به دنبال آن به شدت دچار اضطراب می‌شوید. در این مواقع بهترین راه برای به آرامش رسیدن و کسب نتیجه دلخواه، مرور سریع مطالب است؛ اما قطعا زمان کافی برای مطالعه دوباره همه چیز را ندارید.

این اتفاق در ابعاد بزرگتر برای داوطلبان کنکوری رخ می‌دهد؛ اکثر داوطلبان در هفته‌های پایانی نمی‌دانند که چطور حجم زیاد مطالب را برای خود یادآوری کنند و به شدت گیج می‌شوند. چاره این کار چیزی نیست جز مرور کردن سرفصل‌های اصلی هر درس آن هم به کمک ابزار بسیار ارزشمندی به نام خلاصه نویسی. این مقاله به بررسی سیر تا پیاز خلاصه نویسی اختصاص دارد.

خلاصه‌ نویسی چیست؟

خلاصه نویسی یا چکیده نویسی به این معنا است که نکات مهم و اصلی را جمع‌آوری کنید و باید این کار را طوری انجام دهید که مدتی بعد با مطالعه خلاصه‌ها همه سر فصل‌های اصلی برایتان تداعی شود و در عین حال یادداشت‌های شما باید به معنی واقعی کلمه خلاصه باشند.

خلاصه‌ نویسی کردن یک مهارت است که دانش‌آموزان باید از همان ابتدای تحصیلشان آن را یاد بگیرند؛ چون در سال کنکور بدون داشتن خلاصه مناسب و کامل، مرور و یاد آوری مطالب عملا غیر ممکن است.

برای اینکه بتوانید به بهترین شکل این کار را انجام دهید و به عبارتی در این کار حسابی ماهر شوید، باید اطلاعاتی از بهترین زمان خلاصه نویسی و روش خلاصه نویسی برای هر درس داشته باشید و نیز اشتباهات رایج در زمینه خلاصه نویسی را بدانید تا از انجام آن‌ها خودداری کنید.

چرا باید برای کنکور خلاصه نویسی کنیم؟

سر جلسه کنکور شما باید به سوالات مطرح شده از مباحث سه پایه تحصیلی اخیر پاسخ دهید، خودتان بهتر از من می‌دانید که چقدر حجم و تنوع مطالب کنکوری زیاد است. شاید بتوان گفت بزرگترین دغدغه اکثر داوطلبان کنکور، موضوع فراموش کردن مطالب است و خوشبختانه برای جلوگیری از این اتفاق می‌توانید مرورهای منظم داشته باشید.

به علاوه در دوران جمع‌بندی یعنی چند هفته باقی مانده تا برگزاری کنکور، شما باید بتوانید در مدت زمان کوتاهی همه مطالب مهم و اصلی را یک بار مرور کرده و در ذهنتان مطالب را طبقه‌بندی کنید. تنها ابزاری که در این زمینه به شما کمک خواهد کرد، خلاصه‌هایی هستند که در طول سال تهیه می‌کنید؛ طبیعتا همین یک پاراگراف کافی است تا متوجه شوید که چقدر باید خلاصه نویسی کردن را جدی بگیرید.

بهترین زمان برای خلاصه نویسی

برخی از دانش‌آموزان عادت دارند که همزمان با مطالعه یک مطلب جدید، بلافاصله خلاصه نویسی آن را هم انجام دهند. اغلب نتیجه کار این دانش‌آموزان یادداشت‌هایی در هم و برهم یا یک جزوه پر و پیمان و مفصل است نه خلاصه نویسی که بعدها به دردشان بخورد. دلیل این اتفاق انتخاب زمان نامناسب برای خلاصه نویسی کردن است.

در واقع بهترین زمان برای خلاصه‌نویسی کردن، وقتی است که شما حداقل یک دور مطلب مورد نظر را خوانده باشید و بدانید که مطالب مهم و اصلی کدام هستند و چطور باید مطالب را طبقه بندی کنید.

از طرف دیگر خلاصه نویسی را پشت گوش نیندازید؛ اینکه مطلبی را الان کاملا مطالعه کنید و بعد از یک ماه خلاصه نویسی‌اش را انجام دهید، چون حجم زیادی از مطالب را فراموش کرده‌اید، خلاصه‌نویسی‌تان در نهایت ناقص خواهد بود.

مزایای خلاصه نویسی برای کنکور

گفتیم برای مرور و جمع بندی مطالب هیچ چیز به اندازه یک خلاصه‌نویسی خوب به دادتان نمی‌رسد؛ اما این تنها یکی از مزایای خلاصه‌نویسی کردن است. از دیگر مزایای خلاصه‌نویسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• با خلاصه نویسی مطالب مطمئن می‌شوید که درستان را خوب یاد گرفته‌اید و اگر جایی را یاد نگرفته باشید متوجه‌اش می‌شوید.
• وقتی مطالب را خلاصه نویسی می‌کنید، گویی یک بار دیگر آن‌ها را خوانده‌اید.
• مفاهیم در ذهنتان طبقه‌بندی خواهند شد.
• متوجه نکات مهم و برجسته می‌شوید و می‌دانید که کدام مطالب از دید طراحان سوال مهم‌تر هستند.
• تمرکزتان در زمان مطالعه بیشتر خواهد شد.

اصول کلی خلاصه نویسی

روش خلاصه‌نویسی برای هر درسی با درس دیگر قدری متفاوت است و هر شخصی هم روش خلاصه‌نویسی مخصوص به خودش را دارد. با این حال برای اینکه خلاصه‌نویسی را به صورت صحیح و حرفه‌ای انجام دهید باید از یکسری اصول کلی پیروی کنید.

در زمان خلاصه‌نویسی باید به کلمات مهم و کلیدی توجه کنید و سعی کنید همان کلمات کلیدی را در قالب عبارت‌های کوتاهی به زبان خودتان یادداشت کنید. می‌توانید از کشیدن جدول و نمودار کمک بگیرید و یا از کلمات اختصاری به جای جملات طولانی و مفصل استفاده کنید.

در جواب این سوال که یک خلاصه نویسی خوب چه ویژگی دارد و از کجا بفهمم این کار را درست انجام داده‌ام، همیشه به بچه‌ها می‌گویم قبل از خلاصه‌نویسی کردن فکر کنید که قرار است چند ماه دیگر مطالبی که امروز خوانده‌اید را مرور کنید، چه مطالبی را یادداشت می‌کنید تا بعد از چند ماه با خواندن آن‌ها دوباره همه چیز برایتان تداعی شود؟

مقاله مرتبط: بهترین دفتر برنامه ریزی کنکور

ابزار لازم برای خلاصه نویسی

برای خلاصه‌نویسی کردن نیازی به ابزار پیچیده‌ای ندارید اما خواهش می‌کنم از یادداشت کردن پراکنده مطالب آن هم در تعدادی کاغذ نامرتب یا در حاشیه کتاب‌هایتان خودداری کنید! برای کارتان ارزش قائل شوید و یک دفتر یا کلاسور مخصوص خلاصه‌نویسی تهیه کنید.

علاوه بر این شما به حداقل دو رنگ خودکار و یک یا دو ماژیک هایلایت احتیاج خواهید داشت. هر چقدر خلاصه‌های شما مرتب‌تر باشند بعدها اشتیاق بیشتری برای مطالعه آن‌ها خواهید داشت اما نیازی به تزئین کاغذها یا حساسیت بیش از حد به خرج دادن هم نداریم!

خلاصه نویسی کردن یک مهارت است و فقط با تکرار و تمرین بسیار می‌توانید در انجام این کار خبره شوید؛ پس نترسید و شروع کنید، به مرور اشکالات کارتان را پیدا کرده و برطرف خواهید کرد.

قبل از خلاصه نویسی آمادگی‌اش را پیدا کنید

منظور من از آماده شدن برای انجام خلاصه‌نویسی صرفا تهیه دفتر و ماژیک هایلایت نیست؛ بلکه بیشتر منظورم پیدا کردن آمادگی ذهنی است. برخی از مشاوران توصیه می‌کنند که خلاصه‌نویسی را همزمان با مطالعه کردن انجام دهید؛ این کار هم فواید خاص خودش را دارد مثلا تمرکز را افزایش می‌دهد؛ اگر چه اصلا اسم این کار یادداشت برداری است و نه خلاصه نویسی!

وقتی که برای اولین بار درسی را می‌خوانید به درستی نمی‌دانید که کدام قسمت‌ها مهم‌تر هستند و چون مطالب برای شما کاملا جدید هستند، احساس می‌کنید که همه چیز را باید یادداشت کنید. بهترین راه برای ایجاد آمادگی ذهنی این است که مطالب را یک دور بخوانید و برای یادگیری بهتر تعدادی تست آموزشی کار کنید تا به یک دید بهتر و تسلط نسبی برسید، بعد از انجام این کارها اکنون بهترین زمان برای خلاصه نویسی کردن مطالب است.

بهترین روش خلاصه نویسی برای درس ریاضی

اولین توصیه مهم من این است که ابتدا مطالعه و تست‌زنی یک مبحث را کاملا به پایان برسانید؛ مثلا ابتدا مبحث تابع را کامل بخوانید، برای آن تست بزنید و حتی نگاهی به کتاب درسی بی‌اندازید، بعد از همه این‌ها سراغ خلاصه‌نویسی بروید.

بهترین روش خلاصه‌نویسی درس ریاضی این است که فرمول‌های مهم و مادر را یادداشت کنید( نیازی به نوشتن روش اثبات نیست مگر اینکه با نوشتن روش اثبات فرمول را بهتر یاد بگیرید.) بعد از نوشتن هر فرمول می‌توانید یک مثال کوچک برای آن یادداشت کنید.

نوشتن برخی از سوالات برگزیده آزمون‌های آزمایشی ریاضی در پایان خلاصه‌نویسی‌تان بسیار مفید است.

بهترین روش خلاصه نویسی برای درس فیزیک

روش خلاصه‌نویسی درس فیزیک تا حد زیادی شبیه به درس ریاضی اما دو تفاوت مهم بین خلاصه‌نویسی این دو درس وجود دارد؛

• اول: اینکه در درس فیزیک علاوه بر فرمول‌ها با مفاهیم هم سروکار داریم.
• دوم: اینکه کشیدن شکل برای یادگیری درس فیزیک اهمیت زیادی دارد.

حواستان باشد که مفاهیم مهم را فقط یادداشت کنید و آن هم در قالب کوتاه‌ترین جملات و نه نوشتن کامل و دقیق مفاهیم عین متن کتاب درسی! به جای اینکه بنویسید یکای سرعت متر بر ثانیه است، می‌توانید جلوی فرمول سرعت یکای آن را به صورت اختصاری یادداشت کنید. از کشیدن شکل غافل نشوید، گاهی یک تصویر به اندازه یک صفحه مطلب در خودش جای می‌دهد.

بهترین روش خلاصه نویسی برای درس شیمی

درس شیمی از دو قسمت مسائل و مفاهیم تشکیل شده است؛ برای مفاهیم انجام خلاصه‌نویسی را توصیه نمی‌کنیم بلکه ترجیح ما این است که همه مطالب حفظ کردنی را از روی کتاب شیمی مطالعه کنید.

در واقع در درس شیمی ما فقط برای قسمت مسائل خلاصه‌نویسی انجام می‌دهیم که آن هم روشش شبیه به خلاصه نویسی درس‌های ریاضی و فیزیک است.

برای حل اکثر سوالات استوکیومتری دو روش وجود دارد؛ نوشتن هر دو روش در خلاصه‌هایتان هیچ مانعی ندارد.

بهترین روش خلاصه نویسی برای درس زیست شناسی

خلاصه نویسی برای درس زیست شناسی؟! نکند شوخی می‌کنید؟ اگر نگاهی به سوالات درس زیست در طی چند سال اخیر بی‌اندازید، متوجه می‌شوید که تمرکز طراحان سوال روی جزئی‌ترین مطالب ممکن است و همه ما به خوبی می‌دانیم که هر صفحه از درس زیست بی‌نهایت جزئیات دارد. پس:

خلاصه نویسی برای درس زیست اصلا معنا ندارد و در عوض می‌توانید از روش‌هایی مثل خط کشیدن زیر مطالب مهم، هایلایت کردن یا حاشیه نویسی برای این درس استفاده کنید.

البته کشیدن جدول یا نمودار درختی برای طبقه بندی مطالب درس زیست خالی از لطف نیست؛ اما از این جداول و نمودارها نباید به عنوان منبع اصلی برای مرور درس زیست استفاده کنید. یادتان باشد که هر بار لازم است متن کتاب درسی زیست شناسی مجددا مطالعه شود.

بهترین روش خلاصه نویسی برای درس‌های رشته انسانی

اکثر دروس رشته انسانی به صورت حفظ کردنی هستند و از قضا جزئیات زیادی هم دارند به همین دلیل ممکن است فکر کنید برای دروس رشته انسانی، خلاصه‌نویسی کردن کار بیهوده‌ای است. البته که در خلاصه‌هایتان نمی‌توانید همه جزئیات را بگنجانید اما این را هم در نظر بگیرید که شب امتحان یا در دوران جمع‌بندی برای کنکور، زمان کافی برای مطالعه کتاب درسی یا جزوات را نخواهید داشت و مطالب حفظ کردنی دروس انسانی هم به مرور دائمی و مرتب نیاز دارند.

بهترین روش برای خلاصه نویسی دروس رشته انسانی، کشیدن نمودار درختی و جدول است. همچنین برای حفظ کردن لغات یا مطالبی از این دست می‌توانید از فلش کارت استفاده کنید.

نکات مهم و کلیدی خلاصه نویسی برای کنکور

قبل از اینکه دست به قلم شوید و خلاصه‌نویسی را آغاز کنید، حتما به نکات طلایی زیر توجه کنید:

• مهم‌ترین نکته این است که حواستان به حجم مطالبی که یادداشت می‌کنید باشد؛ ناسلامتی خلاصه‌نویسی انجام می‌دهید!
• اگر وسواس دارید دور خلاصه‌نویسی کردن خط بکشید.
• برای حفظ کردن از کلمه‌های رمز مانند استفاده کنید، می‌توانید حرف اول کلمات را کنار هم بگذارید.
• از در هم و برهم نویسی خودداری کنید و تا حد امکان مرتب و خوانا بنویسید.
• خلاصه‌هایتان را بازنگری کنید؛ گاهی بعدها مطلب جدیدی یاد می‌گیرید یا متوجه اشتباهی در خلاصه قبلی‌تان می‌شوید.
• روش خاص خودتان را پیدا کنید و کمی خلاقیت داشته باشید.

خلاصه نویسی را با جزوه نویسی اشتباه نکنید!

گاهی با دیدن خلاصه برخی از داوطلبان از اینکه چطور مطالب یک صفحه‌ای را بسط داده‌اند و از آن در حد چهار صفحه خلاصه نویسی کرده‌اند تعجب می‌کنم! دوستان به کلمه خلاصه‌نویسی دقت کنید؛ قرار است مطالب را خلاصه کنیم نه اینکه جزوه بنویسیم. لطفا از رفتن به حاشیه یا شاخ و برگ دادن به مطالب خودداری کنید، چون واقعا نوشتن برخی از کلمات ضروری نیست به علاوه وقتی حجم خلاصه‌هایتان زیاد شود طبیعتا خواندن آن‌ها به اندازه کل جزوه یا حتی بیشتر از آن زمان می‌گیرد.

توصیه می‌کنیم که ابتدا کلمات کلیدی و اصلی را بنویسید و بعد جلوی هر کلمه کلیدی جزئیات مورد نیاز و ضروری را در کوتاه‌ترین حالت ممکن یادداشت کنید.

استاندارد حجم خلاصه نویسی این است که پنجاه صفحه کتاب را باید نهایت در سه یا چهار برگه آچهار جای دهید.

اشتباهات رایج در خلاصه نویسی برای کنکور

بعد از بررسی خلاصه ‌نویسی داوطلبان مختلف، متوجه شدم که اکثر داوطلبان در زمان خلاصه‌نویسی یکسری اشتباهات را تکرار می‌کنند. برای اینکه شما هم در دام این اشتباهات نیوفتید، در ادامه لیستی از اشتباهات رایج در خلاصه‌نویسی برای کنکور ارائه می‌کنم:

• انجام خلاصه‌نویسی قبل از یاد گرفتن مطالب
• توجه نکردن به کلمات کلیدی و اهمیت دادن به همه کلمات به صورت یکسان
• جزوه‌نویسی به جای خلاصه‌نویسی
• پراکنده‌نویسی
• نوشتن عین جملات و عبارات کتاب درسی یا جزوه
• مرور نکردن خلاصه‌ها و رها کردن آن‌ها به امان خدا
• تکمیل نکردن و اصلاح نکردن خلاصه‌ها
• استفاده نکردن از چند رنگ یا بیش از حد تزئین کردن خلاصه‌ها (این کار تایم شما را هدر می‌دهد)

از روش‌های دیگر هم استفاده کنید

گاهی برای برخی از درس‌ها نمی‌توانیم خلاصه‌نویسی کنیم یا اصلا مطالب آن‌ها به قدری مهم و جزئی است که نمی‌شود خلاصه‌نویسی کرد. برای مثال گفتیم که نمی‌توانیم مطالب درس زیست را خلاصه کنیم بلکه هر بار برای مرور کردن باید مجدد کل متن کتاب درسی را مطالعه کنید.

اما گذشته از همه این‌ها حتی در درس زیست شناسی هم برخی از مطالب اهمیت بیشتری دارند یا اصلا لازم است آنها را متمایز کنید تا بعدها تمرکز بیشتری روی آن‌ها بگذارید. برای این کار می‌توانید از روش‌های دیگری مثل حاشیه‌نویسی نکات مهم، خط کشیدن زیر مطالب، علامت‌گذاری، دسته‌بندی، استفاده از چند رنگ ماژیک هایلایت یا حتی کشیدن نمودار درختی استفاده کنید.

استفاده از خلاصه نویسی دیگران

آیا می‌توانیم از خلاصه‌نویسی سایر داوطلبان استفاده کنیم؟ اگرچه مانعی برای این کار وجود ندارد اما تا حد امکان خودتان شخصا دست به کار شوید و خلاصه‌نویسی کنید؛ یعنی تا حد امکان سعی کنید از خلاصه‌های دیگر افراد استفاده نکنید.

هر شخصی مطالبی که به نظر خودش مهم‌تر هستند را در خلاصه‌هایش جای می‌دهد و ممکن است آن مطالب از نظر شما آنقدرها هم مهم نباشد یا حتی ممکن است لحن و نحوه نگارش فرد دیگر برای شما ناآشنا باشد و با آن احساس راحتی نکنید.ولی اگر از اول سال تنبلی کرده‌اید و حالا زمان زیادی تا برگزاری کنکور ندارید، می‌توانید از خلاصه‌های دیگران استفاده کنید.

البته یک راه بهتر برای افراد تنبل وجود دارد و آن هم تهیه کتاب‌های جیبی و لقمه برای مرور و جمع‌بندی مطالب است؛ برای تهیه چنین کتاب‌هایی می‌توانید به وب سایت پایتخت کتاب مراجعه کنید.

تکنیک های محاسبات سریع ریاضی لقمه مهروماه

این کتاب چکیده کتاب های جمع و تفریق سریع، ضرب سریع، تقسیم سریع و جذر سریع است که تکنیک های مناسب برای کنکور را از این کتاب‌ها در خود جای داده‌است. چهار کتاب یاد شده شامل تکنیک های بیشتر و تمرین‌های دست‌گرمی و پرورش فکری می باشد.

بنابراین اگر برای کنکور قصد تهیه کتاب دارید توصیه می‌کنیم که این کتاب را استفاده کنید ولی اگر می‌خواهید بیشتر تمرین کنید و با تکنیک‌های بیشتری آشنا شوید از چهار کتاب جمع و تفریق، ضرب، تقسیم و جذر استفاده کنید.

دانلود بخشی از کتاب

حفظیات شیمی لقمه مهروماه

هر سال در کنکور سراسری تعدادی تست مربوط می‌شود به مباحث حفظی شیمی که با خواندن این کتاب خیالتان از این دسته از تست‌های کنکور راحت خواهد بود. در این کتاب، هر فصل از کتاب درسی به چند قسمت مستقل و هر قسمت نیز به چند تیتر مجزا تقسیم‌بندی شده است، به طوری که تیترهای ارائه شده با عناوین کتاب درسی همخوانی دارند.

مطالعه کتاب دیگری از همین سری تحت عنوان مفاهیم شیمی را نیز به داوطلبان عزیز کنکور پیشنهاد می‌کنیم. مطمئن باشید این کتاب‌های دوقلو شما را در شیمی کنکور از نظر تست‌های مرتبط با متن و مفاهیم کتاب درسی به صورت 100 درصدی بیمه خواهند کرد.

دانلود بخشی از کتاب

جیبی دستگاه های بدن خیلی سبز

کتاب جی‌بی دستگاه‌های بدن انتشارات خیلی سبز، کتاب آموزشی همراه با درسنامه‌ای کامل است که جهت آماده کردن دانش‌آموزان برای کنکور تألیف شده است. این کتاب شامل دروس زیست‌شناسی دهم، زیست‌شناسی یازدهم و زیست‌شناسی دوازدهم است.

فصول این کتاب مطابق فصول کتاب درسی بوده و با لحن رسمی و در عین حال روانی که دارد، معلم را به خانه‌ی دانش‌آموز آورده است. توضیحات درسنامه‌ها نیز کامل است و تست‌ها بسیار جامع طراحی شده است. در بخش درسنامه می‌توان اصلی‌ترین قسمت این کتاب را درسنامه‌های آن دانست.

سخن آخر

خلاصه نویسی کردن یک هنر یا مهارت است و باید آنقدر این کار را انجام دهید تا در انجام آن ماهر شوید اما با این حال برای اینکه یک خلاصه نویسی استاندارد و قابل قبول داشته باشید، باید برخی از اصول را رعایت کنید.

در این مقاله در مورد اهمیت و مزایای خلاصه‌نویسی برای کنکور صحبت کردیم، شما را با بهترین زمان برای خلاصه‌نویسی و ابزار آن آشنا کردیم و به برخی از اشتباهات رایج در خلاصه‌نویسی اشاره کردیم. همچنین سعی کردیم علاوه بر اصول کلی خلاصه‌نویسی، بهترین روش خلاصه‌نویسی برای هر درس را بیان کنیم.

سوالات متداول