تمرکز هنگام مطالعه ؛🎯 چگونه روی درس تمرکز کنیم؟

تمرکز هنگام مطالعه، چگونه روی درس تمرکز کنیم؟

چند بار پیش آمده که هنگام مطالعه درسی متوجه شوید که چند دقیقه است به صفحه کتابتان خیره شده‌اید بدون اینکه چیزی از آن متوجه شوید؟ چند بار مجبور شده‌اید یک صفحه را از اول و چند باره بخوانید؟ حتما پیش آمده که در حین خواندن یک مطلب درسی، همزمان حرف‌هایی که باید موقع جروبحث چند ساعت پیش می‌زدید را در ذهنتان مرور کنید! خودتان می‌دانید در مورد چه چیزی صحبت می‌کنم؛ مبحث بسیار مهم تمرکز هنگام مطالعه. چرا انقدر روی تمرکز هنگام مطالعه تاکید می‌کنیم؟ اصلا چه اتفاقی می‌افتد که در حین درس خواندن حواسمان پرت می‌شود؟ چه راه‌هایی برای کنترل افکار مزاحم و افزایش تمرکز هنگام مطالعه وجود دارد؟ در ادامه مفصل در مورد این موضوع صحبت می‌کنیم.

اهمیت تمرکز هنگام مطالعه

بارها از داوطلبان شنیده‌ام که ساعت‌های زیادی را صرف خواندن درسی می‌کنند بدون اینکه پیشروی داشته باشند و از این درجا زدن‌ها بسیار شاکی هستند. مهم‌ترین علت این اتفاق عدم تمرکز است؛ در واقع ذهن ما ظرفیت محدودی دارد و وقتی با افکار مختلفی پر می‌شود یا درگیر چیزهای دیگری مثل صدای گفت‌وگو در اتاق بغلی می‌شود، ظرفیت چندانی برای یادگیری و پردازش مطالب درسی نخواهد داشت. پس یکی از مزیت‌های تمرکز در زمان درس خواندن سرعت پیشروی بالا در مطالعه دروس است، مزیت دیگر تمرکز در زمان مطالعه افزایش کیفیت مطالعه و کاهش احتمال فراموشی در روزهای آینده است. طبیعتا همه داوطلبان دوست دارند با تمرکز درس بخوانند اما چرا در زمان درس خواندن دائم حواسمان پرت می‌شود و تمرکز کافی نداریم؟

دلایل حواس پرتی هنگام درس خواندن

هر چقدر هم تلاش کنیم باز هم در زمان درس خواندن، تا حدی دچار حواس‌پرتی می‌شویم؛ بهترین راه‌حل این است که دلایل حواس‌پرتی هنگام مطالعه را بشناسیم و آنها را تا حد امکان حذف کنیم:

• علاقه نداشتن: آیا هنگام تماشای سریال محبوبتان هم دچار حواس پرتی می‌شوید؟ من که فکر نمی‌کنم! وقتی درسی را با بی‌علاقگی و از روی اجبار می‌خوانید، فقط تعداد صفحات یا دقایق را می‌شمارید تا زودتر تمام شود.
• ذهن شلوغ: لطفا قبل از درس خواندن تکلیف سایر افکار داخل ذهنتان را مشخص کنید؛ چطوری؟ با نوشتن افکار و تخلیه ذهنی.
• انجام همزمان چند کار: شاید در فیلم‌ها دیده باشید که مادر خانواده همزمان با تلفن حرف می‌زند، غذا می‌پزد، با بچه‌ها سروکله می‌زند و… لطفا شما از این هنرها به خرج ندهید و موقع درس خواندن کار دیگری انجام ندهید!
• عوامل محیطی: سروصدای اطراف، گوشی موبایل، رسانه‌های دیگر مثل تلویزیون، محیط شلخته و بی‌نظم؛ همه این‌ها باعث می‌شوند خواه ناخواه حواستان پرت شود.
• عوامل درونی: خواب آلودگی، خستگی، گرسنگی، افت قند، بیماری، خلق پایین و بالا مثل ناراحتی و عصبانیت یا حتی هیجان زیاد، همگی دشمن تمرکز هنگام مطالعه هستند.

چطور هنگام مطالعه به چیزی فکر نکنم؟

حواس پرتی دو منشا دارد؛ درونی مثل افکار مزاحم و بیرونی مثل سروصدای محیط، بیایید اول تکلیف منشا درونی را مشخص کنیم. پنج دقیقه در یک محیط آرام بنشینید و سعی کنید به هیچ چیزی فکر نکنید؛ خیلی سخت است نه؟ در واقع در بحث تمرکز هنگام مطالعه قصد نداریم آنقدرها هم مته به خشاش بگذاریم! وجود کمی صدای در محیط یا افکاری که گاهی سراغمان می‌آیند کاملا طبیعی هستند. اما اگر هنگام مطالعه بیش از حد افکار مختلف به ذهنتان هجوم می‌آورند از این تکنیک‌ها استفاده کنید:

• نوشتن افکار و تخلیه ذهن و فکر کردن به آنها در زمان بیکاری
• بستن کش پول به مچ دست و کشیدن آن با هر حواس پرتی
• تعیین جریمه برای حواس پرتی؛ مثلا به ازای هر یک فکر مزاحم و هربار حواس‌پرتی پنج دقیقه بیشتر درس بخوانید.
• گاهی و نه همیشه، بلند درس بخوانید و درس را برای خودتان توضیح دهید.

ده راهکار افزایش تمرکز هنگام مطالعه

برویم سراغ کنترل عوامل بیرونی برای افزایش تمرکز در زمان مطالعه؛ در واقع می‌خواهیم همه چیز را در جهت کاهش احتمال حواس‌پرتی تنظیم کنیم.

• فراهم کردن فضای مناسب: به عنوان قدم اول باید بهترین مکان مطالعه را پیدا کنید؛ ترجیحا به یک اتاق خلوت و نسبتا ساکت و خالی از عوامل حواس‌پرتی نیاز داریم. همچنین محیط مطالعه باید نور کافی، دمای متعادل و تهویه مناسب داشته باشد.
• زمان‌بندی و مدیریت زمان: هیچ وقت برای مطالعه درسی به خودتان بی‌نهایت زمان ندهید؛ یعنی همیشه قبل از شروع مطالعه، یک زمان نسبی تعیین کنید. وقتی هیچ حد مشخصی ندارید، مغزتان می‌تواند تا بی‌نهایت پروسه مطالعه را به تاخیر اندازد.
• برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری: منظور از هدف‌گذاری این است که قبل از شروع مطالعه مشخص کنید می‌خواهید چه درسی، کدام مباحث و چند صفحه را در چه مدت زمانی بخوانید؛ مثلا می‌خواهم فلان گفتار زیست را در یک ساعت بخوانم.
• مدیریت استفاده از وسائل الکترونیکی: وسائل الکترونیکی هم یکی از لوازم مورد نیاز داوطلبان هستند و هم می‌توانند به بزرگترین دشمنان تمرکز در زمان مطالعه تبدیل شوند! برای استفاده‌های غیر درسی از موبایل‌تان زمان‌های خاصی را مشخص کنید، اگر از موبایلتان استفاده درسی می‌کنید آن را روی حالت پرواز قرار داده و اعلان‌های شبکه‌های مجازی را غیرفعال کنید و اگر کلا کاری با گوشی‌تان ندارید آن را در جایی خارج از دسترستان قرار دهید.
• تند خوانی: در مورد تکنیک‌های تند خوانی در مقاله دیگری مفصلا توضیح داده‌ایم، یادتان باشد که تندخوانی یک مهارت است و نیاز به تمرین و تکرار دارد.
• سبک زندگی سالم برای افزایش تمرکز در زمان مطالعه: همه ما می‌دانیم که خواب شبانه کافی کمک می‌کند که روز بعد با کیفیت و تمرکز بالایی درس بخوانید؛ اما شاید اکثر داوطلبان از تاثیر تغذیه سالم و فعالیت و تحرک بدنی روی افزایش تمرکز هنگام مطالعه غافل باشند. روزی چند دقیقه پیاده‌روی و انجام چند حرکت کششی ساده سطح هورمون سروتونین را بالا می‌برد و تغذیه مناسب و سبک، در عین رساندن سوخت کافی به مغز از ایجاد حالت خواب‌آلودگی و کسالت جلوگیری می‌کند.
• تنوع در مطالعه دروس: به جای 6 ساعت مطالعه یک درس در هر روز، آن 6 ساعت را به سه بازه دو ساعته تقسیم کنید و در هر بازه یک درس متفاوت بخوانید.
• استراحت کافی: بی‌وقفه درس خواندن هم یکی از دشمنان تمرکز است؛ به ازای هر یک یا یک و نیم ساعت مطالعه، یک ربع یا بیست دقیقه استراحت کنید.
• روش مطالعه صحیح: برای افزایش تمرکز، فعالانه درس بخوانید مثلا از مطالب سوال طرح کنید یا نکات مهم را به صورت نمودار یا جدول بنویسید.
• مطالعه گروهی: گاهی داشتن یک شریک تحصیلی باعث می‌شود بیشتر و باکیفیت‌تر درس بخوانید؛ البته یادتان باشد که این روش برای همه افراد جواب نمی‌دهد.

تکنیک پومودورو تیر نهایی افزایش تمرکز!

هرگاه داوطلبی همه روش‌های افزایش تمرکز هنگام مطالعه را اجرا می‌کند اما به نتیجه نمی‌رسد، به عنوان یک راهکار قطعی و نهایی، تکنیک پومودورو را به او پیشنهاد می‌دهم. این تکنیک را با یک مثال توضیح می‌دهم؛ فرض کنید می‌خواهید دو ساعت درس بخوانید، به جای دو ساعت مطالعه بی‌وقفه بهتر است چهار بازه نیم ساعته را در نظر بگیرید. حالا هر بازه نیم ساعته را به یک 25 دقیقه برای مطالعه و یک 5 دقیقه برای استراحت تقسیم کنید. یعنی 25 دقیقه درس بخوانید، 5 دقیقه استراحت کنید تا دو ساعت کامل شود. بعد از دو ساعت یک استراحت طولانی‌تر به خودتان بدهید (مثلا بیست دقیقه) بعد بازه‌های بعدی را شروع کنید. ذهنتان شاید در مقابل دو ساعت درس خواندن مقاومت کند اما قطعا با 25 دقیقه به راحتی کنار می‌آید؛ فقط یادتان نرود که در آن 25 دقیقه هیچ کاری بجز درس خواندن نکنید!

لطفا کمال‌گرا نباشید!

اگرچه موضوع بحث ما راهکارهای افزایش تمرکز هنگام مطالعه است؛ اما اصلا قصد نداریم تمرکز کردن را به مسئله پیچیده یا یک جور وسواس فکری مبدل کنیم. سعی کنید تا جایی که می‌توانید عوامل حواس پرتی را از خودتان دور کنید اما خیلی هم کمال‌گرا نباشید. یکی از داوطلبان می‌خواست در محیط مطالعه‌اش کوچکترین صدایی وجود نداشته باشد، به همین دلیل بیشتر زمانش صرف دعوا کردن با اعضای خانواده یا بچه‌هایی که داخل کوچه بازی می‌کردند میشد! حتی سر جلسه کنکور هم تا حدی عوامل حواس پرتی وجود دارد؛ صدای ورق زدن و خوراکی خوردن دیگر داوطلبان یا رفت‌وآمد مراقب‌ها را که نمی‌توانید حذف کنید. پس علاوه بر افزایش تمرکز، کمی هم روی قدرت سازگاری با محیط و کنار آمدن با شرایط مختلف کار کنید.‌

سخن آخر

داوطلبی که تمرکز زیادی هنگام مطالعه دارد، حتی با ساعت مطالعه‌های کمتری هم می‌تواند به نتایج بهتری برسد. در این مقاله ابتدا در مورد اهمیت تمرکز هنگام مطالعه صحبت کردیم. گفتیم لازم است عوامل حواس پرتی را پیدا کرده و آنها را حذف کنیم؛ پس در مورد مهم‌ترین عوامل حواس پرتی حرف زدیم. در ادامه به شما ده راهکار برای افزایش تمرکز هنگام مطالعه یاد دادیم و تکنیک مهم و کاربردی پومودورو را معرفی کردیم. در نهایت گفتیم اگرچه باید همه تلاشتان را برای افزایش تمرکز بکنید اما در عین حال سعی کنید زیادی کمال‌گرا نباشید و گاهی خودتان را با محیط اطراف و شرایط مختلف وفق دهید.

سوالات متداول