درس خواندن در شب؛ 🌙شب بهتر است یا روز ؟

اکثر نوجوانان و جوانان فعالیت کردن در طول شب را ترجیح می‌دهند، آن‌ها اعتقاد دارند که در طول شب تمرکز بیشتری دارند و از سکوت و تنهایی شب برای انجام کارهایی مثل درس خواندن استفاده می‌کنند. شاید شما هم بیدار ماندن در طول شب را ترجیح می‌دهید اما از معلمان یا مشاورتان شنیده باشید که بهترین بازه زمانی برای درس خواندن، بازه روز است و احتمالا به شما توصیه اکید کرده‌اند که شب زمان خواب و استراحت مغز است.

این گفته تا چه حد درست و علمی است؟ آیا همه افراد باید در طول روز مطالعه کنند؟ پس تکلیف تفاوت‌های فردی چه می‌شود؟ اصلا درس خواندن در شب بهتر است یا در طول روز؟ در این محتوا به همه این سوالات پاسخ داده‌ایم.

درس خواندن در شب بهتر است یا روز ؟ مسئله این است!

قبل از هر چیزی لازم است به دو نکته مهم اشاره کنم؛

• اول: اینکه از لحاظ علمی، چرخه فعالیت هر داوطلب با داوطلب دیگر متفاوت است و در نتیجه ممکن است بهترین زمان مطالعه شما با دوستتان قدری تفاوت داشته باشد.
• دوم: نکته بعدی که از هر چیزی مهم‌تر است، این است که زمان مطالعه شما چه در شب باشد و چه در روز، باید در طول 24 ساعت به اندازه کافی بخوابید.

یک فرد بالغ جوان به 6 الی 8 ساعت خواب مفید احتیاج دارد و بنا به دلایلی بهتر است عمده مدت زمان خواب در طول شب باشد. هنوز هیچ تحقیق علمی به صورت قطعی اثبات نکرده که درس خواندن در طول شب بهتر است یا روز ولی:

چیزی که کاملا واضح است این است که اگر به اندازه کافی نخوابید و استراحت نکنید، دچار افت عملکرد و کاهش تمرکز خواهید شد.

مقاله مرتبط: مطالعه قبل از خواب؛ چگونه به بهبود خواب شما کمک می کند؟

بهترین زمان درس خواندن

نظر شخصی من و البته اکثر مشاوران این است که بهترین زمان برای شروع مطالعه در روزهای تعطیل ساعت 7 الی 8 صبح و روزهایی که مدرسه می‌روید، یک یا یک و نیم ساعت بعد از برگشتن از مدرسه است.

در ضمن بهتر است نهایتا تا ساعت 10 الی 11 شب درس خواندن‌تان را تمام کنید و قبل از ساعت 12 شب به رختخواب بروید. این موضوع دو دلیل مهم دارد:

• اکثر مدارس از ساعت 8 صبح شروع به فعالیت می‌کنند و اگر شب قبل تا دیر وقت بیدار مانده باشید، طبیعتا سر کلاس چرت می‌زنید و چیزی از تدریس معلم دستگیرتان نمی‌شود.
• تاریخ برگزاری کنکور و آزمون‌های آزمایشی 8 صبح است و باید مغزتان را عادت دهید که در این ساعت فعال و هوشیار باشد، کسی که عادت دارد از 12 ظهر درس خواندن را شروع کند، مغزش ساعت 8 صبح به سختی فعالیت می‌کند.

چرا درس خواندن در طول روز بهتر است؟

گذشته از دو دلیلی که در پاراگراف قبل مطرح کردم، درس خواندن در طول روز مزیت‌های دیگری هم دارد. صبح‌ها همه چیز دست در دست هم می‌دهند تا این بازه به بهترین بازه برای شروع مطالعه تبدیل شود؛ اگر شب قبل خوب خوابیده باشید، صبح اثری از خستگی جسمی و ذهنی یا حتی افکار منفی و پریشان نیست، زاویه تابش خورشید طوری است که مناسب‌ترین نور برای چشم وجود دارد، انرژی جسمانی بالاتر است و علاوه بر همه این‌ها هر چقدر زمان مطالعه به اول صبح نزدیک‌تر باشد، احتمال فراموشی مطالب کمتر است.

برعکس این قضیه هم وجود دارد؛ یعنی هر چقدر که به سمت شب و تاریکی هوا می‌رویم، اغلب انرژی و بازدهی کار ما کمتر می‌شود. ناسلامتی مغز ما از زمان نیاکان اولیه‌مان یاد گرفته که تاریکی مساوی است با کاهش فعالیت و شب زمانی برای استراحت است!

مزایای مطالعه در شب

با این تفاسیر آیا درس خواندن در شب کاملا غلط است؟ برخی از دانش‌آموزان معتقدند که در طول شب تمرکز بیشتری دارند و مطالب را بهتر متوجه می‌شوند. البته همان‌طور که گفتیم نباید تفاوت‌های فردی اشخاص را نادیده بگیریم و شاید واقعا کسی در طول شب عملکرد بهتری داشته باشد.

اما یادتان باشد که مغز شما بیشتر برای فعالیت در طول روز طراحی شده است و بهتر است شب زنده‌داری را به صورت موقتی در برنامه‌تان قرار دهید (مثلا فقط شب امتحان) و آن را به عادت تبدیل نکنید.

برخی از مزایای درس خواندن در شب:

• سکوت، تنهایی و آرامش
• افزایش تمرکز به علت ساکت بودن محیط
• افزایش احتمال یادآوری در روز بعد
• پردازش دروس در خواب
• عدم ورود داده‌های جدید به مغز بعد از اتمام مطالعه

معایب مطالعه در شب

خود من بعضی از شب‌ها تا صبح بیدار می‌مانم و درس می‌خوانم و اتفاقا در سکوت و تنهایی شب هیچ عاملی برای حواس‌ پرتی‌ام وجود ندارد و کارها خیلی خوب پیش می‌رود. اما وقتی دم صبح می‌خوابم و عصر بیدار می‌شوم، خیلی خسته، بداخلاق و عصبی هستم و تازه سردرد هم دارم!

بله درس خواندن در شب معایبی هم دارد از جمله:

• افت سطح تمرکز در روز بعد
• بهم خوردن تنظیمات هورمونی
• افت خلق و خو در روز بعد
• دسترسی نداشتن به دیگران در صورت برخوردن به مشکل
• محرومیت از نور خورشید (نور خورشید در بهبود خلق‌وخو موثر است و بهترین نور برای چشم ما محسوب می‌شود)

نکات مهم برای درس خواندن در شب

اگر با وجود همه این توضیحات همچنان تصمیم دارید در طول شب درس بخوانید، یا اصلا شرایط خاصی دارید که امکان مطالعه در طول روز را ندارید، سعی کنید نکات زیر را رعایت کنید تا از مطالعه در طول شب بیشترین نتیجه را بگیرید:

• روتین منظمی داشته باشید تا بدنتان به یک برنامه ثابت عادت کند، اینکه مدتی شب درس بخوانید و مدتی در طول روز، نظم بدنتان را بهم می‌ریزد.
• در طول شب از نور طبیعی خورشید محرومید؛ اما سعی کنید مناسب‌ترین نور را برای مطالعه‌تان فراهم کنید.
• در طول شبانه‌روز به اندازه کافی بخوابید و استراحت کنید.
• به چشمانتان استراحت دهید، به ازای هر یک ساعت مطالعه ده دقیقه استراحت کنید.
• به بهانه بیدار ماندن در مصرف قهوه و نسکافه زیاده‌روی نکنید.
• بی‌وقفه پشت میز ننشینید؛ هر یک ساعت چند حرکت کششی انجام دهید.

وضعیت فعالیت مغز در ساعت‌های مختلف

برای اینکه بتوانید تصمیم بهتری بگیرید، بد نیست با عملکرد طبیعی مغز ما در طول شبانه‌روز آشنا شوید. البته ممکن است استثنائاتی هم وجود داشته باشد اما عملکرد مغز اکثر افراد در ساعت‌های مختلف شبانه روز یکسان است:

• ساعت 3تا6 صبح مغز بیشتر از همیشه فعال است.
• ساعت 6تا10 صبح بهترین زمان برای یادگیری مطالب جدید است.
• ساعت 10تا12 صبح اگرچه هنوز مغز آمادگی یادگیری دارد؛ اما کمی انرژی‌اش کاهش پیدا کرده است.
• بهتر است ساعت 12 ظهر تا 3 عصر به مغزتان استراحت دهید.
• ساعت 3تا6 عصر مغز آمادگی‌اش را به دست آورده و بهتر است در این زمان از مطالبی که صبح خوانده‌اید تست بزنید.
• ساعت 6 عصر تا 9 شب مغزتان دوباره خسته شده و بهتر است در این بازه دروس راحت‌تر را مطالعه کرده یا مطالب را مرور کنید.
• ساعت 9 تا 12 شب مغزتان دیگر خسته نیست اما به اندازه صبح قدرت یادگیری ندارد.

مقاله مرتبط: خلاصه نویسی چیست؟ سیر تا پیاز خلاصه نویسی

بالاخره چکار کنیم؟

محتوا به پایان رسید و ممکن است هنوز برخی از داوطلبان تصمیم قطعی برای انتخاب بازه مطالعاتی‌شان نگرفته باشند، بالاخره درس خواندن در شب بهتر است یا در طول روز؟

تصمیم نهایی با خود داوطلبان است اما اگر برنامه پیشنهادی من را می‌خواهید، طبق دستورالعمل زیر اقدام کنید:

• از آنجایی که اوج ترشح هورمون سروتونین در اول صبح است و ذهن آمادگی خوبی برای یادگیری مطالب جدید دارد؛ یادگیری را به صبح تا ساعت 12 ظهر موکول کنید.
• ساعت 12 تا 3 عصر استراحت کنید و ناهار بخورید.
• ساعت 3 عصر تا 6 عصر تست بزنید و تمرین کنید.
• ساعت 6 عصر تا 9 شب مطالب مطالعه شده را مرور کنید.
• تا ساعت 11 شب مطالعه کنید اما بعد از آن کم کم برای خواب آماده شوید.

سخن آخر

داوطلبان مختلف تفاوت‌های فردی زیادی دارند و به همین دلیل ما یک برنامه ثابت را برای همه داوطلبان در نظر نمی‌گیریم. اگرچه دانشمندان و مشاوران اعتقاد دارند که بهترین زمان برای خواب در طول شب و بهترین بازه برای مطالعه در طول روز است؛ اما با این حال برخی ویژگی‌های فردی و شرایط خاص داوطلبان ایجاب می‌کند به این برنامه عمل نکنند.

در این مقاله در مورد عملکرد مغز انسان در ساعات مختلف شبانه روز، مزایای مطالعه در طول روز و مزایا و معایب درس خواندن در شب صحبت کردیم تا در انتها هر فردی با توجه به این اطلاعات علمی و نیز شرایط خودش تصمیم بگیرد که مطالعه در طول شب را انتخاب کند یا در طول روز درس بخواند.

چند سوال متداول