رازهای مطالعه دانش آموزان برتر؛ چطور در کمترین زمان، بیشترین یادگیری را داشته باشیم؟

همیشه به ما گفته‌اند که برای یادگیری دروس باید زمان زیادی صرف کنیم، اما چطور برخی دانش‌آموزان با صرف کمترین زمان بیشترین یادگیری را تجربه می‌کنند؟ آیا چنین دانش‌آموزانی ژن برتر یا هوش فوق‌العاده‌ای دارند که ما از آن بی‌نصیب هستیم؟ خوشبختانه خیر، این عزیزان فقط تکنیک‌ها و روش‌های لازم را یاد گرفته‌اند و آنها را حسابی تمرین کرده‌اند. برای اینکه متوجه شوید که چرا یادگیری سریع دروس مهم است، تصور کنید فقط چند روز تا برگزاری یک امتحان مهم وقت دارید یا تصور کنید مجبورید خودتان را در عرض چند هفته برای کنکور آماده کنید! قبول دارم در موقعیت حساس و استرس‌زایی قرار دارید؛ اما اینجا است که تفاوت بین مطالعه عادی و درس خواندن به روش رتبه برترها مشخص می‌شود. تا انتها با پایتخت کتاب همراه باشید تا با کمک هم یاد بگیریم که چطور در زمان کم درس بخوانیم و نه تنها مطالب را یاد بگیریم بلکه تمام نکات را به حافظه بسپاریم و از درس خواندن چند برابر لذت ببریم.

اهمیت یادگیری سریع دروس، یک تجربه شخصی!

احتمالا برخی کاربران با تجربه شخصی من در زمینه کنکور آشنا هستند، من در عرض چهار ماه توانستم به هدفی برسم که سال‌ها برایم دور از دسترس بود. اینکه چطور با چهار ماه درس خواندن پزشکی قبول شدم داستان مفصلی دارد اما بدون شک یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت من این بود که یاد گرفتم چطور در کمترین زمان بیشترین یادگیری را داشته باشم. شاید شما هم در زمان مطالعه این محتوا در موقعیت مشابهی قرار دارید، تا برگزاری کنکور یا امتحانات نهایی زمان کمی باقی مانده و آرزو می‌کنید که ای کاش کسی به من می‌گفت آیا می‌توانم در این زمان کم به هدفم برسم؟ قطعا می‌توانید، کافی است در ادامه عادات و تکنیک‌هایی که معرفی می‌کنیم را به دقت مطالعه کنید و به کار بگیرید، این مطالب حاصل تجربه شخصی من و صدها دانش‌آموزی است که توانسته‌اند راز یادگیری و مطالعه سریع دروس را یاد بگیرند.

عادت‌های کلیدی رتبه برترها برای یادگیری سریع مطالب

دانش‌آموزان ممتاز برای اینکه بتوانند استفاده بهینه‌ای از زمان داشته باشند و در کوتاه‌ترین زمان ممکن بهترین نتیجه را به دست آورند، از دستور العمل خاصی پیروی می‌کنند و عادت‌های ویژه‌ای دارند. برای اینکه شما هم از این عادت‌ها سود ببرید و بتوانید آنها را وارد زندگی‌تان بکنید، باید مدتی به خودتان زمان بدهید و حالا حالاها ناامید نشوید.

1. هوشمندانه هدف‌گذاری می‌کنند

تعریف هدف‌گذاری در ذهن شما چیست؟ اینکه فقط تعیین کنیم فلان رشته را قبول شویم یا در امتحان درسی فلان نمره را بگیریم؟ قطعا این هم بخشی از هدف‌گذاری است، اما اگر زمان باقی مانده کم باشد و وقت کافی برای رسیدن به هدفمان نداشته باشیم چه؟ یک دانش‌آموز باهوش در چنین شرایطی هدفش را دقیق‌تر و با جزئیات بیشتری مشخص می‌کند. یک مثال می‌زنم تا بیشتر متوجه موضوع شوید:

فرض کنیم من تا برگزاری کنکور ۴ ماه زمان دارم و هدفم قبولی رشته پزشکی است. در اولین گام نگاهی به کارنامه کنکور و سوابق تحصیلی کسانی که سال گذشته به هدف من رسیده‌اند می‌اندازم تا حدود نمرات و رتبه‌ها را متوجه شوم. سپس میزان تاثیر و اهمیت هر درس را بررسی می‌کنم و دروس ترازآور را مشخص می‌کنم. حالا باید ببینم من در کدام دروس ضعف دارم یا در چه درس‌هایی قوی هستم، بر اساس همه این موارد مشخص می‌کنم که لازم است روزانه چند ساعت درس بخوانم و برای هر درس به چه حدود نمره و درصدی برسم. تا اینجا هدف کلی من مشخص شد، در ادامه باید اهدافی که هر ماه، هر هفته و هر روز دارم را هم دقیقا مشخص کنم.

• استاد برنامه‌ریزی کردن هستند

رتبه برترها بعد از اینکه هدف کلی، اهداف ماهیانه، هفتگی و روزانه‌ را مشخص کردند، برای رسیدن به این اهداف یک نقشه راه ترسیم می‌کنند. در واقع رتبه برترها استاد برنامه‌ریزی کردن هستند و بر اساس هدف، توانایی‌ها و زمانی که در اختیار دارند یک برنامه استاندارد و قابل اجرا طراحی می‌کنند. صفر تا صد برنامه‌ریزی کردن را در مقاله نحوه برنامه‌ریزی درسی توضیح داده‌ایم و توصیه می‌کنیم جزئیات بیشتر را در این مقاله مطالعه کنید، در ادامه فقط یک اشاره کلی به روند برنامه‌ریزی می‌کنیم:

اسم کتاب‌هایی که باید بخوانید را یادداشت کنید، در مقابل هر کتاب اسم مباحث را بنویسید و بعد به صورت حدودی مشخص کنید که برای مطالعه هر مبحث و حل سوالات آن به چقدر زمان نیاز دارید. در ادامه مباحثی که مهم‌تر و پرسوال‌تر هستند را علامت بزنید تا ابتدا آنها را بخوانید. سپس با توجه به کل زمانی که در اختیار دارید و نکاتی که در مقاله نحوه برنامه‌ریزی درسی به شما گفته‌ایم برنامه‌تان را روی کاغذ بنویسید.

• در صورت لزوم برخی مطالب را حذف می‌کنند

شاید فکر کنید بچه زرنگ‌ها همیشه همه نکات و مطالب را می‌خوانند، اما واقعیت این است که آنها اولویت‌بندی می‌کنند و به برخی مباحث بیشتر اهمیت می‌دهند. اگر من یک دانش‌آموز بی‌تجربه باشم و تا برگزاری امتحان نهایی ریاضی فقط سه روز زمان داشته باشم، شروع می‌کنم و از درس اول به ترتیب تمام مباحث را می‌خوانم. اما بچه زرنگ‌ها در این موقعیت نگاهی به بارم‌بندی مباحث می‌اندازند و ابتدا فصل‌های مهم و پرسوال را می‌خوانند تا اگر در نهایت وقت کم آوردند و مجبور شدند مبحثی را حذف کنند، چیز زیادی را از دست ندهند. البته یادتان باشد که برخی فصول شاید پرسوال نباشند اما پایه و اساس یادگیری مباحث بعدی هستند، طبیعتا باید مطالعه این فصول را هم در اولویت بگذارید.

• زمان را در مشت‌شان دارند

شما برای رسیدن به هر هدفی زمان کافی دارید، به شرط آنکه بلد باشید چطور از زمان‌تان استفاده کنید. همان‌طور که رتبه برترها هنگام مطالعه، دروس را بر اساس اولویت‌ می‌خوانند، این اولویت‌بندی را در طول روز و برای انجام تمام کارهایشان دارند. مثلا ابتدای روز لیستی از تمام کارها تهیه می‌کنند و در این لیست کارهای مهم‌تر را علامت می‌زنند، به این ترتیب هیچ وقت برای اجرای برنامه‌شان وقت کم نمی‌آورند. همه ما عادت‌های کوچکی داریم که از آنها غافل هستیم، اما همین عادات کوچک دزدهای بی‌رحم زمان ما هستند. مثلا من قبلا عادت داشتم بعد از یک بازه مطالعاتی، به عنوان استراحت با اطرافیانم حرف بزنم و به این ترتیب زمان از دستم خارج میشد و متوجه می‌شدم یک ساعت حرف زده‌ام. شما چه عادات غلطی دارید؟ لطفا یک روز کامل زمان بگذارید و این عادات را شناسایی کنید.

• شش دونگ حواسشان را جمع می‌کنند

وقتی درسی را با حواس جمع و حداکثر تمرکز می‌خوانید، هم مطالب را بهتر یاد می‌گیرید و هم می‌توانید آن درس را سریع‌تر تمام کنید. در واقع زمانی که ذهن شما درگیر یک فکر است یا در حال سر و کله زدن با سر و صداهای محیط اطراف هستید، بخشی از انرژی شما از این طریق به هدر می‌رود و در چنین شرایطی یادگیری مختل می‌شود و ممکن است مجبور شوید ساعت‌ها زمان صرف یادگیری مطالب کنید. برای اکثر دانش‌آموزان حذف عوامل حواس‌پرتی محیطی راحت‌تر است و عامل اصلی به هم خوردن تمرکز آنها، صدای مزاحم افکارشان است. یک تکنیک ساده و موثر برای افزایش تمرکز، تخلیه ذهن و نوشتن افکار بر روی کاغذ است. همچنین اگر می‌خواهید از شر عوامل حواس‌پرتی درونی و بیرونی راحت شوید تا سرعت یادگیری‌تان را افزایش دهید، بهتر است مقاله تمرکز هنگام مطالعه را مطالعه کنید.

• از تکنیک‌های مطالعاتی جدید به جای روش‌های قدیمی استفاده می‌کنند

گاهی دانش‌آموزان اصرار دارند روش مطالعه غلطی که دارند را ادامه بدهند و در مقابل یادگیری تکنیک‌های مطالعاتی جدید و کارآمد مقاومت می‌کنند. شاید شما هم بخواهید آن قدر روش‌های مختلف را امتحان کنید تا در نهایت با آزمون و خطا به روش درست برسید، اما یادتان باشد که وقت تنگ است! بیایید به جای اینکه زمان ارزشمندمان را هدر بدهیم تکنیک‌های مطالعاتی رتبه برترها را یاد بگیریم و از آنها به نفع خودمان استفاده کنیم.

تکنیک‌های مطالعاتی طلایی رتبه برترها

دو کوهنورد را تصور کنید، یکی از آنها تجهیزات کامل کوهنوردی را همراه خود دارد اما دیگری می‌خواهد بدون هیچ وسیله‌ای به قله کوه صعود کند، به نظرتان کدام یکی سریع‌تر به هدفش می‌رسد؟ اگر هر دو به اندازه کافی تلاش کنند در نهایت موفق به فتح قله می‌شوند، اما برای کسی که تجهیزات کافی دارد انجام این کار راحت‌تر و سریع‌تر است. حالا دو دانش‌آموز را تصور کنید که با سطح علمی مشابه قصد دارند در یک امتحان شرکت کنند و به یک اندازه زمان در اختیار دارند. کدام یکی سریع‌تر مطالب را یاد می‌گیرد و نمره بهتری کسب می‌کند؟ کسی که از تکنیک‌های مطالعاتی جدید استفاده می‌کند یا کسی که بدون به کارگیری این تکنیک‌ها درس می‌خواند. در ادامه توضیحات مختصری در مورد این روش‌ها ارائه کرده‌ایم، اما خبر خوب اینکه برای هر روش یک مقاله جداگانه در سایت پایتخت کتاب داریم.

• تکنیک فاینمن: یک موضوع را انتخاب کنید و در مورد آن مطالعه کنید تا جایی که کلیات و اصل مطلب را یاد بگیرید، سپس دانسته‌هایتان را روی کاغذ بنویسید. در مرحله بعد فرض کنید قرار است آن موضوع را به یک کودک ۱۲ ساله تدریس کنید، پس سعی کنید مفاهیم را به ساده‌ترین زبان ممکن توضیح بدهید. در گام بعدی به کتاب‌تان مراجعه کنید و ببینید کدام بخش‌ها را اشتباه متوجه شده‌اید یا چه نکاتی را از قلم انداخته‌اید و در ادامه یادداشت‌هایتان را تکمیل کنید. در نهایت نتیجه کارتان را برای یک دوست یا یکی از اعضای خانواده ارائه دهید و از آنها هم بازخورد بگیرید.
• روش SQ3R : گام اول این روش پیش مطالعه است، یعنی باید ۵ الی ۱٠ دقیقه زمان بگذارید و نگاهی به سرتیترها، تصاویر و جداول آن درس بی‌اندازید تا به یک درک کلی در مورد موضوع آن درس برسید. در ادامه سعی کنید برای هر عنوان و سرتیتر سوالی طرح کنید، به این ترتیب با مطالب بیشتر درگیر می‌شوید. در گام بعدی باید یک دور کل مطالب آن درس را به دقت بخوانید و کلمات کلیدی موجود در هر پاراگراف را یادداشت کنید. در گام بعدی سعی کنید با نگاه کردن به کلمات کلیدی هر پاراگراف، مطالب و نکات موجود در آن را یادآوری کنید، در انتها لازم است نکات را در بازه‌های مشخصی مرور کنید.
• یادداشت‌ برداری: یادداشت برداری یک راه میانبر برای یادگیری سریع مطالب و به خاطر سپردن نکات و جزئیات است، برای یادداشت برداری می‌توانید از روش out line کردن، کرنل، هایلایت، حاشیه‌نویسی و رسم نمودار درختی استفاده کنید، تمام این روش‌ها را در مقاله نکات و ترفندهای طلایی برای نوت‌برداری توضیح داده‌ایم.
• کدگذاری: خود من وقتی که مجبورم در یک زمان کم حجم زیادی از اطلاعات را یاد بگیرم و حفظ کنم، از کد گذاری استفاده می‌کنم. به این ترتیب که سعی می‌کنم با کنار هم قرار دادن حرف اول کلمات یک اسم بامزه بسازم یا اطلاعات را به کمک یک شعر یا جمله جالب حفظ کنم.
• تصویر سازی ذهنی: یک راه ساده و موثر برای اینکه مفاهیم را بهتر یاد بگیریم و مدت زمان بیشتری در حافظه‌مان ذخیره کنیم، ربط دادن مفاهیم به تصاویر و تصویرسازی ذهنی است. به این ترتیب شما همزمان حافظه تصویری‌تان را هم درگیر کرده‌اید، برای مثال وقتی می‌خواهید یک سلسله از وقایع تاریخی را به حافظه بسپارید، می‌توانید در مورد آن وقایع داستانی برای خودتان تعریف کنید و آن داستان را در ذهنتان تصویر سازی کنید.
• تکنیک طلایی پومودورو: اگر از آن دسته دانش‌آموزانی هستید که مجبورید ساعت مطالعه بالایی داشته باشید اما نمی‌توانید برای مدت طولانی تمرکزتان را حفظ کنید، این تکنیک برای شما معجزه می‌کند. برای اجرای این تکنیک فرض کنید قرار است ۲ ساعت درس بخوانید، کل این زمان را به ۴ بازه ۳٠ دقیقه‌ای تقسیم کنید، هر ۳٠ دقیقه شامل ۲۵ دقیقه مطالعه باکیفیت و ۵ دقیقه استراحت است. به این ترتیب بدون اینکه به خودتان فشار آورده باشید یا حتی متوجه گذر زمان شده باشید، ۲ ساعت درس می‌خوانید.

مقاله مرتبط: یادداشت‌ برداری؛ نکات و ترفندهای طلایی برای نوت برداری

اگر دقیقه نودی هستید از این اشتباهات دوری کنید!

در صورتی که زمان زیادی در اختیار داشتید می‌توانستید بارها آزمون و خطا کنید و مرتکب اشتباه شوید، اما در حال حاضر نباید ریسک کنید و لازم است تا جایی که می‌توانید از اشتباه کردن و هدر دادن زمان و انرژی پرهیز کنید. همه دانش‌آموزان در موقعیت مشابه شما، یعنی وقتی که زمان کمی در اختیار دارند و می‌خواهند حجم زیادی از مطالب را مطالعه کنند، سردر گم شده و مرتکب خطاهایی می‌شوند، در ادامه به پرتکرارترین این خطاها اشاره کرده‌ایم:

• از آن طرف بام افتادن: معمولا کسانی که درس خواندن را تا روزها و هفته‌های پایانی به تعویق می‌اندازند، از آن طرف بام می‌افتند. یعنی فکر می‌کنند حالا که وقت ندارم و تنبلی کرده‌ام باید با بی‌وقفه درس خواندن آن را جبران کنم، در حالی‌که جسم و ذهن ما ظرفیت محدودی دارند و بعد از مدتی خسته می‌شوند، پس تحت هر شرایطی سعی کنید به اندازه کافی استراحت کنید.
• شب زنده‌داری: اهمیت خواب شب چیزی فراتر از استراحت کردن و تجدید قوا است، واقعیت این است که تمام اطلاعاتی که در طول روز کسب کرده‌اید فقط یک راه برای مرتب شدن و تثبیت در حافظه دارند و آن هم خواب باکیفیت شبانه است. حتی اگر مجبورید شب را بیدار بمانید، سعی کنید حتما ساعت ۱۱ شب تا ۳ صبح را بخوابید.
• مرور نکردن: اگر شما هم تا لحظه آخر در حال خواندن مطالب جدید هستید باید تغییر رویه بدهید، چون برای تثبیت آموخته‌هایتان به مرور و جمع‌بندی مطالب نیاز دارید. ممکن است بگویید اگر برای مرور تایم بگذارم نمی‌توانم همه مباحث را مطالعه کنم! بهتر است ۸٠ درصد مطالب را با تسلط بالا بخوانید تا اینکه ۱٠٠ درصد مطالب را بدون مرور و حل سوال مطالعه کنید.
• مطالعه غیر فعالانه: شاید فکر کنید حالا که زمان کمی دارم مجبور نیستم سوال حل کنم، یادداشت‌برداری کنم یا حتی نکات را هایلایت کنم، همین که مطالب را بخوانم و تمام کنم کافی است! اتفاقا برعکس درست در چنین شرایطی شما بیشتر از هر زمانی به مطالعه فعالانه یعنی حل نمونه سوال، هایلایت کردن و… احتیاج دارید. چون می‌خواهید در کوتاه‌ترین زمان ممکن بالاترین کیفیت مطالعه را داشته باشید!
• طمع کردن: عزیزان لطفا یادگیری عمیق مباحث مهم و اصل کاری‌ها را فدای وسواس و کمال‌گرایی نکنید، لازم است طی یک حرکت هوشمندانه مباحث کم اهمیت را فعلا حذف کنید تا زمان کافی برای مطالعه مباحث مهم‌تر داشته باشید.
• بقچه‌ای درس خواندن: این بخش مخصوص داوطلبان کنکوری است، در مقالات مختلف روی این موضوع تاکید کرده‌ایم که باید هر روز دروس متفاوتی را در برنامه‌تان قرار دهید. این موضوع برای داوطلبانی که دیر شروع کرده‌اند و زمان کمی دارند هم صدق می‌کند، پس به جای اینکه یک درس را کامل تمام کنید و بعد سراغ مطالعه درس‌های دیگر بروید، هر روز چند درس را به صورت موازی مطالعه کنید.

جمع‌بندی و نکات پایانی

مهم نیست مطالعه برای یک امتحان را چقدر دیر شروع کرده‌اید، همچنان می‌توانید در کمترین زمان بیشترین یادگیری را داشته باشید. ما در این مقاله به شما آموزش دادیم که چطور انبوهی از مطالب را در زمان کوتاهی بخوانید، به حافظه بسپارید و بهترین نتیجه را بگیرید. ابتدا اهمیت یادگیری سریع دروس را توضیح دادیم و بعد برای اینکه به این هدف برسید در مورد روش‌ها و راهکارهای رتبه برترها مانند هدف‌گذاری هوشمندانه، برنامه‌ریزی دقیق، حذف اضطراری مطالب و… صحبت کردیم. همچنین گفتیم برای اینکه بهترین نتیجه را بگیرید می‌توانید از تکنیک‌های طلایی مانند فاینمن، پومودورو، کد گذاری، SQ3R و… استفاده کنید. در انتها هم به برخی اشتباهات رایج دانش‌آموزان اشاره کردیم تا با دوری از این خطاها بازدهی کارتان را چند برابر کنید. فراموش نکنید که شما همیشه زمان کافی برای موفقیت دارید، به شرط اینکه یاد بگیرید از این زمان چطور استفاده کنید. اگر سوالی در مورد موضوع این محتوا دارید، می‌توانید سوالات‌تان را در قسمت دیدگاه‌ها با کارشناسان پایتخت کتاب در میان بگذارید.

چند سوال متداول