چگونه مفهومی درس بخوانیم؛ ۸ گام طلایی برای مفهومی درس خواندن

باید درس‌هایتان را مفهومی بخوانید و یاد بگیرید، نمی‌دانم چند سال است که درس می‌خوانید اما مطمئنم بارها از معلمان و مشاوان این جمله را شنیده‌اید! همیشه مشاوران تاکید می‌کنند لزوما داشتن ساعت مطالعه بالا و زیاد درس خواندن عامل موفقیت نیست، بلکه مفهومی درس خواندن است که اهمیت دارد. چرا هر چقدر درس می‌خوانم نمرات و ترازم هیچ پیشرفتی نمی‌کنند؟ اصلا مفهومی درس خواندن یعنی چه؟ چطور مفهومی درس بخوانم و از تلاشم حداکثر نتیجه را بگیرم؟ اگر در ذهن شما هم چنین سوالاتی وجود دارد، برای رسیدن به پاسخ آنها تا انتها با پایتخت کتاب همراه باشید.

مقاله مرتبط: روش صحیح درس خواندن، بهترین روش درس خواندن چیست؟

مفهومی درس خواندن یعنی چه؟

بارها از زبان معلمان و دبیران شنیده‌ایم سوالات امتحانات نهایی امسال مفهومی بودند، یا تست‌های کنکور قرار است مفهومی‌تر شوند یا دانش‌آموزی موفق است که مفهومی درس بخواند؛ اما اصلا این مفهومی درس خواندن به چه معنا است؟ گاهی دانش‌آموزی زمان زیادی را برای مطالعه یک درس صرف می‌کند و حتی کلمه به کلمه مطالب را حفظ می‌کند، اما سر جلسه امتحان اگر طراح سوال کمی مطالب را تغییر دهد و از یک زاویه دیگر به مطالب نگاه کند، دانش‌آموز از پس حل سوالات آن درس برنمی‌آید. مطالعه مفهومی یعنی بعد از خواندن هر جمله یا پاراگراف از کتاب درسی، سعی کنید منطق و دلیل پشت آن جمله را درک کنید. برای مثال:

دریچه‌های قلب یک طرفه هستند. به جای حفظ کردن طوطی‌وار این جمله باید بپرسید به چه علت؟ ساختار خاص دریچه و تفاوت فشار در دو سمت دریچه باعث این موضوع می‌شود.

چطور مفهومی درس بخوانیم؟

دوستان مفهومی درس خواندن کار سخت و پیچیده‌ای نیست و نیاز به طی هفت خوان رستم ندارد، بلکه اصولی دارد که اگر آنها را رعایت و تمرین کنید، بعد از مدتی بدون اینکه حتی به این موضوع فکر کنید، خودبه‌خود مسیر درست را طی می‌کنید. در غیر این صورت اگر صرفا به فکر حفظ کردن طوطی‌وار جملات و فرمول‌ها باشید بدون اینکه مراحل صحیح مفهومی درس خواندن را طی کنید، فقط زمانتان را هدر داده‌اید و آب در هاون کوبیده‌اید! در ادامه گام‌های زیر را دنبال کنید تا هم از درس خواندن لذت ببرید و هم از تلاشتان حداکثر نتیجه را بگیرید.

گام اول، یک دور روزنامه‌وار بخوان

در این گام که برخی مشاوران به آن پیش خوانی هم می‌گویند، قرار است در عرض مدت زمان کوتاهی مثلا ۱۵ دقیقه فقط سرتیترهای اصلی هر درس را مطالعه کنید، تصاویر و نمودارها را ببینید و خلاصه به یک درک کلی از اصل موضوع برسید و آمادگی ذهنی پیدا کنید.

گام دوم، درس را تقسیم‌بندی کن

حالا هر درس یا فصل را به چند بخش کوچک‌تر تقسیم کنید، هر بخش را با دقت زیادی بخوانید و در حین مطالعه از روی هیچ جمله‌ای سرسری عبور نکنید. بعد از اتمام هر جمله یا پاراگراف از خودتان بپرسید چرا، چه منطق و دلیلی پشت این موضوع است و سعی کنید به دنبال منشا و علت آن جمله باشید.

مقاله مرتبط: چگونه شب امتحان درس بخوانیم تا 20 شویم؟

گام سوم، کلمات کلیدی را مشخص کن

همزمان با مطالعه هر پاراگراف سعی کنید کلمات مهم و کلیدی را مشخص کنید و زیر آنها خط بکشید یا آنها را یادداشت کنید. این کار توجه شما را به کلمات مهم جلب می‌کند و حالا اگر سر جلسه امتحان ادبیات جمله را هم کمی تغییر دهند، چون کلمات کلیدی و ارتباط آنها را می‌دانید، گیج و سردرگم نخواهید شد.

گام چهارم، مثال اضافی بزن

برای درک مفهوم یک موضوع هیچ کاری به اندازه مثال زدن کاربرد ندارد، البته در کتاب‌ درسی برای آموزش بهتر هر مبحث از تعدادی مثال استفاده شده است، اما زمانی که شما خودتان مثالی می‌زنید هم درک مطلب برایتان راحت‌تر می‌شود و هم آن مثال بهتر در ذهنتان باقی می‌ماند. سعی کنید از مسائل روزمره و به اصطلاح دم دستی به عنوان مثال استفاده کنید، مثلا می‌توانید برای درک حفرات قلب آنها را به اتاق‌هایی تشبیه کنید.

مقاله مرتبط: افزایش ساعت مطالعه؛ چگونه ساعت مطالعه خود را افزایش دهیم؟

گام پنجم، درس را با زبان ساده برای خودت توضیح بده

شاید فکر کنید این کار زمان شما را هدر می‌دهد در حالیکه یکی از مهم‌ترین گام‌های مفهومی درس خواندن همین مرحله است، برای اینکه این موضوع را درک کنید از یک مثال کمک می‌گیریم. فرض کنید در درس فیزیک می‌خوانیم که الکترون‌ها در داخل سیم با مقاومت مواجه می‌شوند و این مقاومت جریان را تغییر می‌دهد. برای اینکه مفهوم این جمله را درک کنید، می‌توانید آن را به این ترتیب برای خودتان ساده کنید، الکترون‌ها را به افرادی تشبیه کنید که در یک جاده حرکت می‌کنند، فرض کنید گیت‌هایی سر راه قرار دارند که به این افراد اجازه عبور و ادامه مسیر را نمی‌دهند و افراد مجبورند مسیر حرکت خود را تغییر دهند.

گام ششم، تفاوت‌ها و شباهت‌ها را پیدا کن

شاید برای همه درس‌ها نتوانید از این گام استفاده کنید و اصلا ندانید به چه معنا است، برای اینکه متوجه این موضوع شوید، از یک مثال کمک می‌گیریم. دانستن ویژگی‌های عناصر فلزی و نافلزی جدول تناوبی موضوع مهمی است و برای اینکه این ویژگی‌ها را به صورت مفهومی یاد بگیرید و نه صرفا آنها را حفظ کنید، سعی کنید یک جدول دو ستونی رسم کرده و در یک ستون شباهت‌ها و در ستون مقابل تفاوت‌های این عناصر را بنویسید.

مقاله مرتبط: فراموشی مطالب درسی؛ دلایل + روش‌های جلوگیری از فراموشی درس‌ها

گام هفتم، بین مسائل ارتباط برقرار کن

وقتی سعی می‌کنید بین مطالب مختلف ارتباط برقرار کنید، ناخودآگاه با موضوع مورد نظر بیشتر درگیر می‌شوید و متوجه مفاهیم و لایه‌های عمیق‌تری از آن مطلب خواهید شد. حتما شنیده‌اید که تعدادی از سوالات درس زیست شناسی ترکیبی هستند و برای حل این سوالات باید بتوانید بین موضوعات مختلف ارتباط برقرار کنید. شاید در ظاهر این موضوع دشوار و پیچیده به نظر برسد اما اصلا سخت نیست، بگذارید باز هم مثالی بزنیم.

 فرض کنید در یک فصل از درس زیست در مورد دستگاه تنفس یکی از جانداران مثلا ملخ نکاتی ارائه شده است، در فصل دیگری در مورد دستگاه گوارش ملخ و در یک فصل دیگر از کتاب در مورد دستگاه گردش خون این جانور صحبت شده است. حالا بهترین کار این است که خلاصه و نکته‌وار ویژگی‌های مربوط به دستگاه‌های مختلف بدن ملخ را کنار هم بنویسید. به این ترتیب توانسته‌اید بین موضوعات مختلف و فصول مختلف ارتباط برقرار کنید و ویژگی‌های دستگاه‌های مختلف بدن ملخ را به صورت مفهومی بخوانید و آنها را فقط حفظ نکنید.

گام هشتم، طراح سوال باش

همیشه که نباید منتظر باشید بقیه برایتان سوال طرح کنند تا در دام سوالات آنها بیوفتید، گاهی لازم است خلاقیت به خرج دهید و خودتان طراح سوال باشید. وقتی یک پاراگراف یا جمله را می‌خوانید، به جای حفظ کردن طوطی‌وار کلمات آن پاراگراف، خودتان را جای طراح سوال بگذارید و از زاویه دید او به موضوع نگاه کنید، اگر شما طراح سوال بودید چه سوالی از این قسمت طرح می‌کردید. این گام باعث می‌شود بتوانید موضوعات را از زوایای مختلف بررسی کنید و اگر بتوانید این کار را درست انجام بدهید، تبریک می‌گویم راز مفهومی درس خواندن را کشف کرده‌اید!

مقاله مرتبط: روش مطالعه دروس حفظی؛ معرفی بهترین روش ها و تکنیک ها

سخن آخر

آنقدر معلمان و مشاوران در مورد مفهومی درس خواندن صحبت کرده‌اند که این موضوع برای دانش‌آموزان کلیشه‌ای شده است و بعضی از دانش‌آموزان هم فکر می‌کنند برای مفهومی درس خواندن باید شاخ غول بشکنند و از هفت خوان رستم عبور کنند. در این محتوا ابتدا گفتیم که اصلا مفهومی درس خواندن به چه معنا است و بعد در قالب هشت گام توضیح دادیم که چطور به جای حفظ کردن سرسری درس‌ها، می‌توانید آنها را مفهومی بخوانید و یاد بگیرید. اگر سوالی در مورد موضوع این محتوا دارید، می‌توانید سوالات‌تان را در قسمت دیدگاه‌ها با کارشناسان مجموعه پایتخت کتاب در میان بگذارید.