تقویت حافظه برای درس خواندن؛ معرفی راهکارهای تضمینی
چطور حافظه‌ام را در زمان درس خواندن تقویت کنم؟ ای کاش دارویی اختراع شود تا با مصرف آن درس‌هایی که خوانده‌ام را برای همیشه در حافظه‌ام ثبت کنم! متاسفانه یا خوشبختانه ساختار مغز همه انسان‌ها این طور طراحی شده است که تنها چند ساعت بعد خواندن یک درس، بخش زیادی از جزئیات آن را فراموش می‌کنید. به عنوان کسی که هر روز زمان زیادی را صرف یاد گرفتن و به خاطر سپردن درس‌های دشوار و چالشی می‌کند، حق دارید به دنبال راهی باشید تا این اطلاعات ارزشمند را برای مدت طولانی‌تری در حافظه‌تان نگه دارید.
خوشبختانه راهکارهای عملی زیادی برای تقویت حافظه برای درس خواندن وجود دارد، پس تا انتها با پایتخت کتاب همراه باشید تا با هم روش‌ها و راه‌های تقویت حافظه را بررسی کنیم.
عملکرد حافظه انسان
قبل از اینکه بریم سراغ اصل مطلب، بیایید کمی با عملکرد حافظه انسان آشنا شویم تا بدانیم اصلا با چه چیزی روبه‌رو هستیم. در زمان درس خواندن حافظه سه کار مهم برای ما انجام می‌دهد، ابتدا اطلاعات را ثبت می‌کند، سپس این اطلاعات را برای مدتی نگهداری می‌کند و در نهایت به ما کمک می‌کند سر جلسه امتحان به اطلاعات مورد نیازمان دسترسی پیدا کنیم. مشکل اصلی ما این است که ظرفیت نگهداری و بازیابی اطلاعات توسط حافظه محدود است و طبق منحنی مرور ابینگهاوس، یک ساعت بعد از درس خواندن، تنها ۶٠ درصد از اطلاعات در حافظه ما باقی می‌ماند.
خبر خوب اینکه با انجام کارهایی می‌توانیم اطلاعات را برای مدت بیشتری در حافظه نگهداری کنیم، چه کارهایی؟ در ادامه کامل برایتان توضیح داده‌ایم.
تاثیر عوامل مختلف بر حافظه و معرفی راهکارهای کلیدی
معمولا دانش‌آموزان توقع دارند برای حل یک مشکل، چند راهکار ساده و سریع به آنها نشان دهیم تا در مدت زمان کوتاهی مشکل‌شان را حل کنند. البته که در ادامه چند تکنیک عالی برای تقویت حافظه در زمان درس خواندن ارائه می‌کنیم، اما بچه‌ها موضوع عمیق‌تر از این حرف‌ها است و قبل از به کارگیری این تکنیک‌ها باید عواملی که روی حافظه ما تاثیر می‌گذارند را شناسایی کنیم.
عوامل موثر بر حافظه دانش‌آموزان، چیزهای عجیبی نیستند بلکه اتفاقات روزمره زندگی مانند غذا خوردن، خوابیدن یا حتی فکر کردن هستند. در ادامه هر کدام از این عوامل را توضیح می‌دهیم و به شما یاد می‌دهیم چطور از این عوامل برای تقویت حافظه خود استفاده کنید.
1- خواب و استراحت
حتما تجربه کرده‌اید مواقعی که خسته هستید یا به اندازه کافی نخوابیده‌اید حتی یادآوری اطلاعات ساده هم برایتان سخت می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد زمانی که در خواب عمیق هستیم، مغز اطلاعات مختلفی که در طول روز کسب کرده‌ایم را طبقه‌بندی می‌کند و به آنها نظم می‌دهد. در واقع در حین خواب مغز اطلاعات مفید و به درد بخور را در حافظه بلند مدت ما ذخیره می‌کند و متاسفانه چنین امکانی در حین بیداری وجود ندارد. به علاوه، زمانی که دائم از مغزتان کار می‌کشید و هیچ استراحتی نمی‌کنید، مغز شما خسته می‌شود و در به یاد آوردن اطلاعات با مشکل مواجه می‌شود.
راهکار: حتی اگر فردا سخت‌ترین و مهم‌ترین امتحان زندگی‌تان را دارید، سعی کنید ساعت ۲ تا ۶ صبح را بخوابید و اگر هر شب ۶ الی ۸ ساعت خواب شبانه باکیفیت داشته باشید، حافظه‌تان مثل ساعت کار می‌کند. در طول روز هم بین بازه‌های مطالعاتی، چند دقیقه وقفه بی‌اندازید و به مغزتان استراحت کوتاهی بدهید.
مقاله مرتبط: خستگی هنگام مطالعه؛ راهکار طلایی رفع خستگی درس خواندن
2- تغذیه
اگر بدن را یک ماشین در نظر بگیریم، سوخت‌رسانی آن از طریق غذا خوردن اتفاق می‌افتد، حالا هرچقدر این سوخت باکیفیت‌تر باشد، این ماشین هم بهتر کار می‌کند. احتمالا شنیده‌اید که فلان خوراکی برای تقویت حافظه خوب است، این موضوع حقیقت دارد چون برای اینکه حافظه شما به خوبی عمل کند، باید مواد مغذی به مغزتان برسد. در مغز ما سلول‌های ویژه‌ای به اسم نورون وجود دارند که ثبت کردن، نگهداری و به یاد آوردن اطلاعات توسط حافظه، به عملکرد این نورون‌ها و نحوه ارتباط آنها با یکدیگر بستگی دارد، این سلول‌ها مانند هر سلول دیگری در بدن به مواد مغذی نیاز دارند.
راهکار: برای اینکه با تاثیر تغذیه بر حافظه بیشتر آشنا شوید و با خوراکی‌هایی که به تقویت حافظه در زمان درس خواندن کمک می‌کنند آشنا شوید، مقاله “تغذیه مناسب برای تقویت حافظه” را در وبلاگ پایتخت کتاب مطالعه کنید.
3- ورزش
چرا ما هرکاری می‌خواهیم انجام بدهیم آن را به ورزش کردن ربط می‌دهید؟ آیا واقعا ورزش کردن تاثیری روی حافظه ما دارد؟ قطعا! یکی از فواید مهم ورزش کردن، افزایش خون‌رسانی به ارگان‌های حیاتی بدن از جمله مغز است، در کنار این افزایش خون‌رسانی به مغز، در حین ورزش مولکول‌ها و موادی آزاد می‌شوند که تاثیر مثبتی روی عملکرد مغز دارند. همه این اتفاقات باعث می‌شوند مطالب را خوب یاد بگیرید و ثبت کنید، مدت طولانی‌تری آنها را در ذهن نگهداری کنید و راحت‌تر این اطلاعات را یادآوری کنید.
راهکار: نیازی نیست در سال کنکور به یک ورزشکار حرفه‌ای تبدیل شوید، روزی ۲٠ دقیقه پیاده‌روی یا چند دقیقه انجام حرکات کششی ساده، عملکرد حافظه شما را بهبود می‌بخشد. همچنین، اگر وقتش را دارید، از ورزش‌های ذهنی مانند حل جدول یا بازی شطرنج غافل نشوید.
مقاله مرتبط: ورزش و مطالعه؛ حرکات ورزشی مفید هنگام مطالعه
4- موسیقی
تحقیقات نشان می‌دهند که وقتی به موسیقی گوش می‌کنیم، نورون‌ها یا همان سلول‌های عصبی ارتباط بهتر و عمیق‌تری با هم برقرار می‌کنند و اگر در همین حین درس بخوانید، طبیعتا اطلاعات بهتر در حافظه شما ثبت می‌شوند. همچنین، گوش دادن به موسیقی باعث کاهش تنش و استرس، افزایش تمرکز در هنگام درس خواندن و حذف صداهای محیط می‌شود و نتیجه نهایی همه این‌ها ثبت بهتر مطالب در حافظه و تقویت حافظه در زمان درس خواندن است.
راهکار: برای اینکه با تاثیر موسیقی بر حافظه بیشتر آشنا شوید و متوجه شوید که کدام موسیقی‌ها برای تقویت حافظه ما مفید هستند، توصیه می‌کنیم مقاله “تاثیر موسیقی بر حافظه” را در وبلاگ پایتخت کتاب مطالعه کنید.
5- استرس و افکار ذهنی
وقتی استرس داریم بدن ما در حالت جنگ و گریز قرار می‌گیرد، درست مانند وقتی که اجداد ما با یک حیوان درنده مواجه می‌شدند و باید بدنشان برای جنگیدن یا فرار کردن از دست آن حیوان آمادگی پیدا می‌کرد. طبیعتا اگر بخواهید در چنین وضعیتی درس بخوانید، اطلاعات در حافظه بلند مدت‌تان ثبت نمی‌شوند، درست مثل این است که در حال فرار کردن از یک ببر بخواهید یک شعر را حفظ کنید!
حالا گاهی استرس ما چندان هم آشکار و واضح نیست و گاهی فقط آن را به عنوان افکار ذهنی ناخوشایند احساس می‌کنیم، فرقی نمی‌کند در هر صورت باید از شر این افکار و استرس ناشی از آنها رها شویم تا بتوانیم مطالب را به حافظه بسپاریم.
راهکار: هر موقع متوجه افکار ناخوشایند شدید یا استرس داشتید، چند دقیقه در یک محیط آرام بنشینید، یک آهنگ ملایم پخش کنید و بعد روی نفس کشیدن تمرکز کنید. در این حال احتمالا افکار مختلفی به سراغ شما می‌آیند، این طبیعی است، فقط نباید با این افکار درگیر شوید بلکه اجازه دهید همان‌طور که خودشان به وجود آمده‌اند همان‌طور هم از بین بروند.
به این تمرین مراقبه یا مدیتیشن می‌گوییم که یک تمرین فوق العاده موثر برای آرام کردن ذهن و بدن و به دنبال آن تقویت حافظه است.
مقاله مرتبط: افکار منفی هنگام مطالعه؛ تکنیک های پاکسازی ذهن از افکار مزاحم
6- برنامه‌ریزی
همه ما تجربه انجام هم‌زمان دو یا چند کار را داشته‌ایم، همچنین گاهی مجبور بوده‌ایم کارهایمان را با عجله و در دقیقه ۹٠ انجام دهیم، سوال من از شما این است که در چنین شرایطی چقدر روی کارتان تمرکز دارید؟ فرض کنید هم‌زمان با درس خواندن کار دیگری انجام می‌دهید یا مجبورید حجم زیادی از مطالب را در مدت زمان کوتاهی بخوانید، بعد از چند ساعت چقدر از مطالب در حافظه شما باقی می‌ماند؟ تقریبا بیشتر چیزهایی که خوانده‌اید را اصلا درک نکرده‌اید و در نتیجه چیزی هم در حافظه شما ثبت نشده است.
راهکار: برای اینکه اتفاقات بالا برایتان رخ ندهند، باید یک برنامه اصولی و قابل اجرا داشته باشید، چطور برنامه‌ریزی کنم؟ در مقاله‌های “آموزش صفر تا صد نحوه برنامه‌ریزی درسی” و “برنامه ریزی برای کنکور به سبک رتبه برترها” همه چیز را کامل توضیح داده‌ایم.
7- روش درس خواندن
اینکه شما به چه روشی درس می‌خوانید تاثیر زیادی روی به حافظه سپردن مطالب و یادآوری آنها در آینده دارد. دانش‌آموزانی که هنگام درس خواندن فعال هستند، یعنی نکات را هایلایت می‌کنند، خلاصه‌نویسی و یادداشت‌برداری انجام می‌دهند، از خودشان سوال می‌پرسند و خلاصه با مطالب حسابی درگیر می‌شوند، معمولا حافظه بهتری دارند و بعدها جزئیات بیشتری از مطالب را به یاد می‌آورند. دلیل این موضوع واضح است، با انجام کارهایی مانند یادداشت‌برداری در حین مطالعه می‌توانید تمرکزتان را حفظ کنید و مطالب را بهتر به حافظه بسپارید.
راهکار: حتما مقالات مربوط به انواع روش مطالعه، خلاصه‌نویسی و یادداشت‌برداری را از وبلاگ پایتخت کتاب مطالعه کنید و سعی کنید نکاتی که از این مقالات یاد گرفته‌اید را در حین مطالعه رعایت کنید.
مقاله مرتبط: روش صحیح درس خواندن، بهترین روش درس خواندن چیست؟
8- عوامل بیرونی و حواس‌پرتی
برای درک تاثیر عوامل بیرونی و موضوع حواس‌پرتی کافی است برای ۵ دقیقه در یک محیط شلوغ درس بخوانید، حالا سعی کنید مطالبی که در آن مدت خوانده‌اید را یادآوری کنید، سخت شد نه؟ دلیل این اتفاق واضح است، وقتی شما با تمرکز کافی درس نمی‌خوانید، اطلاعات درست وارد حافظه شما نمی‌شوند پس در ادامه هم در نگهداری و به یاد آوردن آنها هم به مشکل برمی‌خورید.
راهکار: سعی کنید تا حد امکان عوامل حواس‌پرتی بیرونی را از محیط مطالعه‌تان دور کنید، اگر محیط خانه برای درس خواندن مناسب نیست از سالن مطالعه استفاده کنید و اگر گوشی موبایل عامل حواس‌پرتی شما است، مقاله “روش‌های محدود کردن استفاده از گوشی در زمان درس خواندن” را مطالعه کنید.
مقاله مرتبط: تمرکز هنگام مطالعه ؛🎯 چگونه روی درس تمرکز کنیم؟
تکنیک‌های خفن تقویت حافظه برای درس خواندن
رسیدیم به بخش مورد علاقه شما عزیزان و قرار است در ادامه چند تکنیک فوق‌العاده برای تقویت حافظه هنگام درس خواندن ارائه کنیم. نکته مهمی که می‌خواهم به آن توجه کنید این است که برای اینکه نتیجه استفاده از این تکنیک‌ها را ببینید، باید صبر داشته باشید و حداقل چند هفته به خودتان زمان بدهید.
1- تکنیک پردازش اطلاعات پیشرفته
شاید با آقای جیم کوییک آشنا باشید و حتی کتاب جذاب او یعنی بی‌حد و مرز را مطالعه کرده باشید. این نویسنده به دنبال تکنیک‌هایی بوده که به کمک آنها با ساعت مطالعه کمتری، بتواند به نتیجه و بازدهی بیشتری برسید و در نهایت او به “تکنیک پردازش اطلاعات پیشرفته” دست پیدا کرد. اساس این تکنیک در پرسیدن سوالات هدفمند است، در واقع طبق این تکنیک شما باید در حین درس خواندن از خودتان سه سوال بپرسید.
- سوال اول: چطوری می‌توانم از این اطلاعات و نکات استفاده کنم؟ کافی است چند تست یا سوال در مورد نکاتی که خوانده‌اید حل کنید تا این موضوع را متوجه شوید. همچنین، لازم است اطلاعات جدید را به اطلاعات درس‌ها و پایه‌های قبل ربط دهید.
- سوال دوم: چه زمانی قرار است از این اطلاعات استفاده کنم؟ فرض کنیم شما امروز درسی را خوانده‌اید و قرار است دو ماه بعد در امتحان آن درس شرکت کنید. طبیعتا در طی این دو ماه بخش زیادی از اطلاعات را فراموش می‌کنید و همین موضوع باعث می‌شود شما ضرورت مرور کردن را بیشتر درک کنید.
- سوال سوم: چرا باید این اطلاعات را یاد بگیرم؟ با پرسیدن این سوال متوجه اهمیت درس خواندن می‌شوید، مثلا فرض کنیم پاسخ این چرا، این است که چون قرار است به سوالات سخت امتحان نهایی پاسخ بدهید. با یادآوری این نکته، حین درس خواندن سعی می‌کنید با تمرکز بیشتری مطالعه کنید و مطالب بهتر در حافظه شما ثبت می‌شوند.
2- تکنیک تکرار فاصله‌دار
چطور می‌توانم مطالب درسی را به حافظه بسپارم و احتمال فراموشی آنها را کم کنم؟ اولین پاسخی که به ذهن ما می‌رسد این است که باید مرور کنی، اما چطور و با چه فواصلی؟ آقای هرمان ابینگهاوس که منحنی فراموشی ابینگهاوس را برای اولین بار معرفی کرد، پیشنهاد می‌کند بعد از اینکه درسی را به دقت مطالعه کردید، در بازه‌هایی به فاصله ۶ ساعت بعد، ۲۴ ساعت، ۳ روز، ۷ روز و ۱۴ روز بعد مطالب را مرور کنید.
شاید فکر کنید این کار سخت و طاقت‌فرسا است و زمان زیادی از شما می‌گیرد، دوستان دقت کنید قرار نیست همه چیز را از اول بخوانید، کافی است خلاصه‌ها و یادداشت‌ها را مرور کنید یا چند سوال حل کنید.
3- تکنیک قصر ذهنی
این تکنیک را برای به خاطر سپردن مطالب کاملا حفظ کردنی استفاده کنید، مطالبی که فکر می‌کنید علی‌رقم تکرار و تمرین فراوان باز هم از حافظه‌تان پاک می‌شوند. برای اجرای این تکنیک باید یک مکان آشنا مانند خانه‌تان را در نظر بگیرید، حالا یک مسیر را در این مکان مشخص کنید، مثلا از در ورودی شروع کنید و مسیر را به اتاق خواب ختم کنید، در طول این مسیر چند ایستگاه مشخص کنید.
در ادامه اطلاعاتی که می‌خواهید حفظ کنید را بنویسید و آنها را بین ایستگاه‌ها تقسیم کنید. حالا از ابتدای مسیر شروع کنید و به هر ایستگاه که رسیدید بخشی از اطلاعات را در آن جاسازی کنید، در نهایت چند بار این مسیر را در ذهنتان تکرار کنید تا روی آن مسلط شوید.
برای مثال: بخشی از اطلاعات را دم در ورودی جاسازی می‌کنیم، بعد به سالن می‌رسیم و بخشی از اطلاعات را روی میزی که گوشه سالن است قرار می‌دهیم، سپس وارد پذیرایی می‌شویم و … با انجام این تکنیک شما اطلاعات را به اشیای درون خانه ربط داده‌اید و بعدها هم می‌توانید به ترتیب به این اطلاعات دسترسی پیدا کنید.
4- تکنیک فاینمن
این تکنیک به شما کمک می‌کند در وهله اول مطالب را خیلی خوب یاد بگیرید و به حافظه بسپارید، سپس مدت طولانی در حافظه‌تان نگهداری کنید و در نهایت بعد از مدت طولانی جزئیات را به یاد آورید. برای اجرای این تکنیک ابتدا باید یک درس را خیلی خوب بخوانید و یاد بگیرید، سپس سعی کنید مطالبی که خوانده‌اید را به ساده‌ترین زبان ممکن برای کسی که هیچ اطلاعاتی در مورد آن درس ندارد توضیح دهید.
در حین توضیح مطالب متوجه اشکالات خود می‌شوید، پس می‌توانید به عقب برگردید و بخش‌هایی که خوب درک نکرده بودید را مجدد مطالعه کنید. لازم است این مراحل را آنقدر تکرار کنید تا در نهایت مانند یک استاد روی همه جزئیات به تسلط برسید.
مقاله مرتبط: آموزش تکنیک فاینمن؛ با این روش سریع‌تر یاد بگیر!
5- تکنیک تصویرسازی
خیلی وقت‌ها ما تصاویر را بهتر از متن‌ها و نوشته‌ها به خاطر می‌سپاریم. همچنین، اگر بتوانید محتوای یک پاراگراف از کتاب درسی را به یک تصویر ربط دهید، هم اطلاعات را بهتر درک می‌کنید و هم می‌توانید آنها را برای مدت طولانی در حافظه‌تان ذخیره کنید. اگر قدرت تجسم خوبی دارید، از آن برای تصویرسازی استفاده کنید، در غیر این صورت می‌توانید با یک جستجوی کوتاه تصاویر مورد نیازتان را در اینترنت پیدا کنید.
برای مثال برای حفظ کردن آناتومی قلب، می‌توانید در ذهنتان تصور کنید قلب یک خانه با چهار اتاق (حفرات قلب) است و در هر اتاق لوازمی وجود دارد، مثلا دهلیز راست یک اتاق با چهار دیواره است و گره سینوسی دهلیزی مانند یک تابلو روی دیواره پشتی این اتاق نصب شده است.
6- تکنیک کد گذاری
این تکنیک قدیمی را حداقل یک بار همه ما انجام داده‌ایم، به این ترتیب که خیلی ساده با کنار هم قرار دادن حروف اول چند کلمه، یک کد اختصاصی برای یادآوری آن کلمات می‌سازیم. اگر بخواهید کمی پیشرفته‌تر از این تکنیک استفاده کنید، می‌توانید اطلاعات درسی را به چیزها یا حتی اشخاصی که می‌شناسید ربط دهید.
برای مثال اگر حفظ کردن اطلاعات درس تاریخ برایتان به یک معضل تبدیل شده است، کافی است اعضای خانواده‌تان را جای شخصیت‌های تاریخی بگذارید و کل اتفاقاتی که در یک درس افتاده است را به افراد خانواده‌تان ربط دهید. یا با اطلاعاتی که می‌خواهید آنها را حفظ کنید یک جمله جالب بسازید، مثلا برای حفظ کردن عناصر گروه ششم جدول تناوبی از رمز استاد (O و S ( سکته (Se) کرد ترکید (Te) پوکید (Po) استفاده کنید.
سخن پایانی
تقویت حافظه در زمان درس خواندن دغدغه اکثر دانش‌آموزان است چون هیچ کس دوست ندارد اطلاعاتی که به سختی یاد گرفته است را راحت فراموش کند، عوامل مختلفی روی حافظه ما تاثیر دارند و راه‌هایی برای تقویت حافظه وجود دارد. به همین دلیل ابتدا کمی در مورد عملکرد حافظه انسان صحبت کردیم، سپس عوامل موثر بر حافظه را معرفی کردیم و توضیح دادیم که چطور می‌توانیم از این عوامل به نفع خودمان و برای تقویت حافظه استفاده کنیم، در نهایت هم ۶ تکنیک برای تقویت حافظه در زمان درس خواندن معرفی کردیم.
اگر سوالی در مورد موضوع این محتوا دارید، می‌توانید سوالات‌تان را در قسمت دیدگاه‌ها با کارشناسان پایتخت کتاب در میان بگذارید.
درباره نویسنده
نویسنده : سارا رسولی
دانشجوی پزشکی اراک، فارغ التحصیل پروتز دندان تبریز ، مشاور تخصصی کنکور تجربی و عضو تیم تولید محتوای بانک کتاب پایتخت
ااااا دیدی چی شد؟ هیچ کس نظر نذاشته :(